Επιμέλεια: Ελευθερία Αρλαπάνου
Απαντήσεις σε κρίσιμες πτυχές της διαπραγμάτευσης για την επόμενη ημέρα, επιχειρεί να δώσει η «Η». Τι σημαίνει ο μηχανισμός προληπτικής στήριξης, τι θα κάνουν οι Ευρωπαίοι με το χρέος και ποιοι είναι οι κίνδυνοι μεσοπρόθεσμα.
Με δεδομένες τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής περίπτωσης αλλά και τη διαθεσιμότητα κονδυλίων από το ΤΧΣ, που, ούτως ή άλλως, έχουν εγκριθεί ως χορήγηση προς τη χώρα, η μεγάλη διαπραγμάτευση, αυτή τη στιγμή έχει να κάνει με τους όρους που θα συνοδεύουν τη νέα γραμμή.
1 .Τελικά, η Ελλάδα βγαίνει ή όχι από το Μνημόνιο;
Το τρέχον πρόγραμμα προσαρμογής, γνωστό ως δεύτερο πρόγραμμα στήριξης ή δεύτερο Μνημόνιο, ολοκληρώνεται στις 31 Δεκεμβρίου 2014. Με την τεχνική ερμηνεία του όρου, στη νέα σχέση με τους πιστωτές, αφού δεν θα υπάρχει νέο δάνειο ή επέκταση του τρέχοντος προγράμματος, η χώρα από την 1η Ιανουαρίου δεν θα υπάγεται σε Μνημόνιο, με τη μορφή που το ξέρουμε έως τώρα. Ωστόσο η χρήση μιας ενισχυμένης προληπτικής γραμμής πίστωσης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ESM), της λεγόμενης ECCL, με βάση τη σύμβαση της ECCL, προβλέπει υπογραφή Μνημονίου (MoU) μεταξύ της χώρας που αιτείται το πρόγραμμα και του ESM.
Με βάση τους όρους του υφιστάμενου αυτού εργαλείου, η γραμμή θα έχει ετήσια διάρκεια, με δυνατότητα δύο εξαμηνιαίων ανανεώσεων και θα δύναται να υπάρχει συμμετοχή και του ΔΝΤ στην εποπτεία. Ωστόσο με δεδομένες τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής περίπτωσης αλλά και τη διαθεσιμότητα κονδυλίων από το ΤΧΣ, που, ούτως ή άλλως, έχουν εγκριθεί ως χορήγηση προς τη χώρα, η μεγάλη διαπραγμάτευση, αυτή τη στιγμή έχει να κάνει με τους όρους που θα συνοδεύουν τη νέα γραμμή.
Αναζητείται με άλλα λόγια «φόρμουλα», ώστε να υπάρξει και ισχυρό μήνυμα στήριξης της Ελλάδας προς τις αγορές, αλλά το όποιο σχήμα να είναι σε ισορροπία με τους πολιτικούς περιορισμούς στο εσωτερικό της χώρας, όπου η ύπαρξη ενός νέου Μνημονίου είναι απαγορευμένη ζώνη.
2. Μπορεί η Ελλάδα να σταθεί μόνη της στα πόδια της;
Για να γίνει αυτό, τα επιτόκια δανεισμού του Δημοσίου, για παράδειγμα στο δεκαετές ομόλογο, πρέπει να υποχωρήσουν αισθητά, από τα επίπεδα του 8% που κινούνται σήμερα, στη ζώνη του 5%, τουλάχιστον. Παράλληλα οι αγορές, που είναι και εκείνες οι οποίες διαμορφώνουν το κόστος δανεισμού, δείχνουν να μην εμπιστεύονται πως η πολιτική της δημοσιονομικής προσαρμογής και των μεταρρυθμίσεων θα παραμείνει, αταλάντευτη, την επόμενη μέρα.
Έτσι, απαιτούν διασφαλίσεις ισχυρής εποπτείας από την τρόικα και παροχής ενός δίχτυ ασφαλείας, τουλάχιστον για μία μεταβατική περίοδο ενός έτους, έως ότου μπει σε πιο διατηρήσιμη τροχιά η ανάκαμψη και σταθεροποιηθεί η παραγωγή πρωτογενών πλεονασμάτων.
3. Υπάρχει περιθώριο «χαλάρωσης» από τη δημοσιονομική προσαρμογή και τις μεταρρυθμίσεις;
Για τις αγορές, η περιοριστική δημοσιονομική πολιτική και η υλοποίηση δύσκολων μεταρρυθμίσεων θεωρείται μονόδρομος. Και αυτό επειδή, μια πολιτική χαλάρωσης δημιουργεί κίνδυνο εκτροχιασμού του χρέους, αδυναμίας αποπληρωμής του, δημιουργίας νέων χρηματοδοτικών κενών, τα οποία θα πρέπει να κληθούν να καλύψουν ή οι εταίροι ή οι ίδιες οι αγορές. Ωστόσο το νέο καθεστώς θα παρέχει μεγαλύτερη ευχέρεια κινήσεων στην Αθήνα.
4. Είναι βιώσιμο το ελληνικό χρέος;
Το ελληνικό χρέος είναι περίπου 320 δισ. ευρώ ή σχεδόν δύο φορές το ελληνικό ΑΕΠ. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα χρωστά δύο φορές περισσότερα από όσα παράγει, σε ένα έτος. Εκείνο όμως που μετρά πλέον περισσότερο φαίνεται πως δεν είναι το, αυθαίρετο, για πολλούς, κριτήριο της βιωσιμότητας στο 120% του ΑΕΠ, που είχε προσδιοριστεί το 2010 επειδή η Ιταλία είχε ανάλογο χρέος, αλλά το διαφορετικό «προφίλ». Στον τομέα αυτό, της διαχείρισης και εξυπηρέτησης του χρέους, από τεχνοκρατικής άποψης η Ελλάδα φαίνεται πως είναι σε καλύτερη θέση. Το μεγαλύτερο μέρος του χρέους βρίσκεται στα χέρια της Ευρώπης και του ΔΝΤ, και όχι στην «ανοικτή αγορά». Αυτό καθιστά εξαιρετικά απίθανο ένα «κούρεμα», αλλά ταυτόχρονα παρέχει τη διασφάλιση στην αγορά, ότι υπάρχει η εγγύηση της Ευρώπης για το ελληνικό χρέος. Ηδη τα δάνεια αυτά προβλέπεται να αποπληρωθούν σε μεγάλο βάθος ετών, με χαμηλά επιτόκια, ενώ εάν τελικά υπάρξει νέος γύρος ελάφρυνσης, το προφίλ εξυπηρέτησης θα βελτιωθεί περαιτέρω, ενώ η εικόνα, θεωρητικά, αναμένεται να ενισχυθεί, εφόσον η χώρα ανακτήσει ισχυρούς αναπτυξιακούς ρυθμούς και διατηρήσει υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα τα επόμενα χρόνια.
5. Ενα «κούρεμα» στην ονομαστική αξία του χρέους, μας συμφέρει;
Εάν υπήρχε τρόπος να διαγραφεί το 30% ή το 50% του χρέους, χωρίς μονομερείς ενέργειες, ασφαλώς θα ήταν το καλύτερο σενάριο για τη χώρα. Ωστόσο αυτό, εάν η χώρα θέλει να παραμείνει στο ευρώ, δεν είναι εφικτό, αφού το 80% του χρέους ανήκει πλέον σε ευρωπαϊκά κράτη, δηλαδή το έχουν δανείσει οι φορολογούμενοι άλλων χωρών προς την Ελλάδα.
6. Θα τηρήσουν οι Ευρωπαίοι την υπόσχεσή τους για περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους;
Κράτη - μέλη της Ευρωζώνης, φέρονται να έχουν δεύτερες σκέψεις για το θέμα. Τα αριθμητικά δεδομένα, έχουν βελτιωθεί, λένε, πρέπει να δούμε τις νέες αναλύσεις βιωσιμότητας για να κριθεί μια νέα ελάφρυνση. Το θέμα είναι ότι αυτές οι διαροές έρχονται σε μια στιγμή που στην Ελλάδα κερδίζει έδαφος το εκλογικό σενάριο, διεξάγονται σκληρές διαπραγματεύσεις για τους όρους της νέας λύσης από την 1η Ιανουαρίου 2015, με την Ευρώπη να «κρατά» προσεκτικά, ένα από τα πιο ισχυρά χαρτιά της, στη διαπραγμάτευση με την Ελλάδα.
7. Είναι δεσμευτική η συμφωνία του Νοεμβρίου του 2012 για περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους;
Σε καθαρά τεχνοκρατική βάση υπήρχαν συγκεκριμένες προϋποθέσεις στη συμφωνία του Νοεμβρίου του 2012 για την παροχή πρόσθετων μέτρων ελάφρυνσης. Ο ένας ήταν η παραγωγή πρωτογενών πλεονασμάτων, που η Ελλάδα πέτυχε, νωρίτερα του αναμενόμενου. Ο άλλος ήταν η πλήρης εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, τομέας από τον οποίο, εάν κάποιοι στην Ευρωζώνη θέλουν να φέρουν αντιρρήσεις, μπορούν να βρουν επιχειρήματα. Σε κάθε περίπτωση, η απόφαση για ένα νέο γύρο παροχής μέτρων ελάφρυνσης του χρέους, την οποία έχουν προεξοφλήσει και αναμένουν οι αγορές, μέσα στους επόμενους μήνες, έχει καθαρά πολιτικά χαρακτηριστικά, σε περιβάλλον έντονης αβεβαιότητας στο πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα.
8. Ποιος είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ελλάδα, την επόμενη μέρα;
Αυτή τη στιγμή ο δείκτης της αβεβαιότητας για την επόμενη μέρα, στη χώρα είναι πολύ υψηλός. Καταρχήν δεν είναι ξεκάθαρη η πολιτική που θα ακολουθηθεί, την επόμενη μέρα, από την όποια κυβέρνηση θα βρίσκεται στην εξουσία το 2015. Παράλληλα η χώρα, τώρα, δείχνει να εξέρχεται από την εξαετή ύφεση, με έντονη την κόπωση μιας τεράστιας προσαρμογής που επιτελέστηκε σε πολύ σύντομο διάστημα.
Από το σημείο αυτό, μέχρι να ανακτήσει επαρκείς ρυθμούς ανάπτυξης για να υποστηρίξει τη δημιουργία πρωτογενών πλεονασμάτων, υπάρχει τεράστια απόσταση. Απόσταση στην οποία ελλοχεύει ο μεγάλος κίνδυνος μιας παρατεταμένης στασιμότητας, που θα μπορούσε να ανατρέψει βασικές προβλέψεις, στις οποίες βασίζονται οι σημερινές εκτιμήσεις για τα χρηματοδοτικά κενά των επόμενων ετών και τη βιωσιμότητα του χρέους.