Πρόσφατα, στο τέλος
του 2013, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Λευκή Σελίδα» της Αθήνας (Σταδίου 10)
το μυθιστόρημα «ΕΡΩΤΑΣ ΣΕ ΑΠΟΣΠΑΣΗ» της Κατερινιώτισσας συγγραφέα Ελένης
Τζήκα - Αετοπούλου. Θυμίζω ότι το πρώτο κατά χρονολογική τάξη, βιβλίο της
εκδόθηκε από τις εκδόσεις «Ακρίτας» της Αθήνας με τίτλο «Σσσ… μας ακούει ο
κόσμος».
Το ντεμπούτο
της στον λογοτεχνικό χώρο το είχαμε επισημάνει τότε ουκ ολίγοι –ανάμεσα σ’
αυτούς ο αείμνηστος συντοπίτης της και με πανελλήνια και όχι μόνο εμβέλεια
Χρίστος Τσολάκης και είχαμε ευχηθεί το πρώτο αυτό άρτιο και σημαντικό έργο της
να ακολουθηθεί με την προσδοκώμενη συνέχειά του, ώστε η αξιόλογη αυτή
συγγραφέας να μη μείνει homo unius libri (άνθρωπος που έγραψε ένα μόνο βιβλίο) στην ιστορία των
Ελληνικών γραμμάτων.
Δε μας είχε
υποσχεθεί να αφήσει αδευτέρωτη την πρώτη λογοτεχνική εργασία της. Με την
παρέλευση μιας δεκαετίας μας χαρίζει το δεύτερο αυτό λογοτεχνικό έργο της. Ήδη
αναδεικνύεται δόκιμος συγγραφέας. Τώρα, φυσικά, πρέπει να της ευχηθούμε να
τριτώσει τη συγγραφική δραστηριότητα της και με την προσδοκώμενη μακροημέρευσή
της να προσθέσει και άλλα λογοτεχνικά έργα με μετάπλαση δεδομένων της
δημιουργικής ζωής της.
Η Ελένη Τζήκα -
Αετοπούλου έχει κερδίσει την εκτίμησή μας, ότι είναι μια αστείρευτη πηγή
λογοτεχνικού υλικού. Τώρα που έχει αποστρατευθεί από το εκπαιδευτικό
λειτούργημά της μπορεί και πρέπει να δώσει συνέχεια στο έργο της. «Οίκοθεν
νοείται» πάντως ότι δεν τη δεσμεύουν αυτές οι αντικειμενικές και δεοντολογικές
παρορμήσεις μας. Ωστόσο ας συνειδητοποιήσει ότι η λογοτεχνική προσφορά
της πρέπει να είναι ανάλογη της γόνιμης
εκπαιδευτικής δραστηριότητάς της, όπως την ανέπτυξε για μια πενταετία σε
υπηρεσιακή απόσπαση σε Ελληνόγλωσσα σχολεία της Γερμανίας και σε
μακροχρονιότερη περίοδο σε σχολεία μέσης εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Οπωσδήποτε ας
μη βιαστεί να ανταποκριθεί στην προσδοκία μας. Η προσεχής λογοτεχνική εργασία
της ας συντελεσθεί με καιρό και με κόπο “όπως τονίζει ο εθνικός ποιητής μας Δ.
Σολωμός“.
Αν δεν
προλάβουμε να τη χαρούμε όσοι και όσες δεν έχουν μεγάλη πίστωση χρόνου, θα
υπάρχουν πάντοτε επικαρπωτές των πνευματικών δημιουργιών.
Ας περάσουμε
τώρα σε μια πρώτη αξιολόγηση του έργου που μας απασχολεί.
Ο «ΕΡΩΤΑΣ ΣΕ
ΑΠΟΣΠΑΣΗ» είναι ένας ευρηματικός τίτλος για μυθιστόρημα. Η λέξη μυθιστόρημα
είναι σύνθετη από τους όρους μύθος και ιστορία και αναφέρεται σε πνευματική
λειτουργία με βάση κάποια περιστασιακά δεδομένα, όπως η συγγραφέας του έργου
αυτού, αν στην πορεία της συγγραφής αντλεί από τις εμπειρίες στη ζωή για κάποιο
περιορισμένο οπωσδήποτε χρονικό διάστημα. Ένα μυθιστόρημα είναι και μύθος και
ιστορία, αλλά μύθος που δεν είναι παραμύθι και ιστορία που δεν είναι γνώση
κάποιων χρονικών λεπτομερειών ̇
είναι μια αληθοφανής (όχι αναγκαστικά και αληθής) αφήγηση ̇ δε σου αφήνει περιθώρια να
την αμφισβητήσεις και οι όποιες λεπτομέρειες των πραγματικών γεγονότων
εντάσσονται στην εξέλιξη κάποιου περιορισμένου χρόνου.
Το μυθιστόρημα
αυτό της Ελένης Τζήκα - Αετοπούλου είναι μια συνεχής αφήγηση με αρκετές
ενδιάμεσες περιγραφές και με την παράθεση
άφθονου διαλόγου. Βέβαια υπάρχουν κάποιες υποδιαιρέσεις του υλικού, αλλ’ αυτές
δεν καλύπτονται από εσωτερικές διαφοροποιήσεις με υπότιτλους ̇ κάποιες μικρές οριζόντιες
αραιώσεις στο μήκος των σελίδων του μυθιστορήματος μας εθίζουν να αποδεχόμαστε
τροχιοδείκτες μιας μεγάλης αφήγησης ̇
η συγγραφέας δεν αισθάνεται την ανάγκη να μας διηγείται την τμηματική ανάγνωση
του πολυσέλιδου κειμένου. Είναι πολύ χαρακτηριστική της αναγνωστικής
λειτουργίας η φράση του προλόγου της συγγραφέα που την αποσπώ από τη θέση της:
«η πραγματικότητα και η φαντασία είναι σαν τη στεριά με τη θάλασσα, που
παραβιάζει η μια τα σύνορα της άλλης».
Η ποιότητα του
βιβλίου θα μπορούσε να αξιολογηθεί με την επισήμανση των ακόλουθων στοιχείων:
1.
Αναπαριστά μια περίοδο ιδιαίτερα δύσκολη για τη χώρα μας με την
αθρόα μετακίνηση Ελληνικού πληθυσμού στην Δυτική Ευρώπη,
ιδιαίτερα στην τότε Δυτική Γερμανία.
2.
Αναλύει τα ιδιαίτερα πνευματικά και ψυχικά προβλήματα που ανέκυπταν από
την έξοδο πολλών Ελλήνων ως Gastarbeiters (μετανάστες) σε
εξωελληνικούς χώρους.
3. Δίνει
την πολιτική εικόνα των απροετοίμαστων για εργασία και άνετη διαμονή μεγάλων
ανθρώπινων μαζών με πολυεθνικές καταβολές σε ξένη χώρα που τροφοδοτούσε
δυσμενείς σε βάρος τους προκαταλήψεις των εντόπιων πληθυσμών.
4. Κινεί
μεγάλες ανθρώπινες ομάδες σε οικονομικές και πνευματικές δραστηριότητες που
αναδεικνύουν τη ζωτικότητα πολλών Ελλήνων που υπερβαίνουν τις δυσκολίες μιας
εποχής και οργανώνονται για την αντιμετώπιση απροσδόκητων καταστάσεων.
5.
Δίνεται η δυνατότητα να βλέπουμε μια αξιοσημείωτη κινητικότητα Ελλήνων σε μια
ξένη χώρα ̇ σαν να
αντιστρέφονται τα πληθυσμιακά στοιχεία, με βάση τα πλεονάζοντα ανθρωπωνύμια
παρακολουθούμε την κυριαρχία της γλώσσας μας έξω από τα εθνικά όρια της.
6. Η
συγγραφέας, επαρκέστατη κάτοχος των λογοτεχνικών στοιχείων και με εύστοχο
συνδυασμό τους, δίνει χάρη στις κατά τόπους αφηγήσεις ή περιγραφές της.
7. Η
συγγραφέας με τον πνευματικό εξοπλισμό της κυριαρχεί απόλυτα στα ετερόκλητα
ανθρώπινα σύνολα που φιλοξενούνται σ’ έναν ξένο τόπο και εργάζονται χωρίς να
μεμψιμοιρούν.
8. Η συγγραφέας
χειρίζεται με χαρισματική άνεση το λόγο –ένα μικρό δείγμα: «Ίσως εσύ… Το εσύ το
είπε σχεδόν ψιθυριστά και μ’ έναν ερωτηματικό τόνο, όπως όταν ξεκινάς να πεις
κάτι και, μόλις αρχίζεις και τ’ ακούς, αμφιβάλλεις για την αλήθειά του.
Φαίνεται, οι λέξεις στο μυαλό δεν έχουν το ίδιο βάρος που αποκτούν, μόλις βγουν
στον αέρα».
9. Η
συγγραφέας συχνά ζωγραφίζει τις φράσεις της: «Έτσι την Πρωτομαγιά βρεθήκαμε
μόνοι. Όμορφα που ήταν! Πνιγμένη η μεγάλη πλατεία της Στουτγάρδης στα κόκκινα
λάβαρα. Από μακριά νόμιζες ότι ο τόπος πήρε φωτιά».
10. Η
ηρωίδα του έργου είναι ό,τι καταγράφεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου για λόγου
της: «Η Μελίτα, μια νέα και ευαίσθητη γυναίκα, στέλνεται με απόσπαση στη Γερμανία.
Οι εντυπώσεις της στην ξενιτιά πρωτόγνωρες και απρόσμενες. Οι Έλληνες
μετανάστες, οι συνάδελφοι, η στάση των Γερμανών απέναντι στους ξένους, οι
σύντροφοι στο Ελληνικό καφενείο της Στουτγάρδης, όλα περνούν από τη γραφίδα της
σαν εξομολόγηση. Μα πάνω απ’ όλα και μέσα σ’ όλα μια αναπάντεχη συνάντηση: ένας
παράφορος έρωτας…».
Μ’ αυτόν τον
συνοπτικό επίλογο κλείνει η αποτίμηση του έργου της Ελένης Τζήκα-Αετοπούλου.
Έχουμε μπροστά
μας ένα υπέροχο υμνητικό του έρωτα και της ζωής.
Στην Κάτω Μηλιά
Πιερίας άρχισε να ξεδιπλώνει την ιδιαιτερότητά της μια δόκιμη συγγραφέας.
Ερρώσθω !
Θ. Μαυρόπουλος - Φιλόλογος
