Η ψήφος διαμαρτυρίας των Ιταλών, που ήρθε να προστεθεί στις έντονες κοινωνικές αντιδράσεις στις χώρες του Νότου της ευρωζώνης και την Ιρλανδία, έχει θορυβήσει τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο, σηματοδοτώντας ραγδαίες εξελίξεις προς την κατεύθυνση της χαλάρωσης της δημοσιονομικής λιτότητας.
Από την περασμένη Δευτέρα που έγινε γνωστό το αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών, ξεκίνησε πάλι η συζήτηση για τη «συνταγή» του μίγματος της οικονομικής πολιτικής, που έχει επιβάλει η Κομισιόν σε χώρες της ευρωζώνης, προφανώς υποκινούμενη από τη Γερμανία.
Το αρχικό σχέδιο της καγκελαρίου Μέρκελ ήταν να πάει στις γερμανικές εκλογές του φθινοπώρου με την υπάρχουσα κατάσταση, δηλαδή να «πουλήσει» στους ψηφοφόρους της ότι με την πολιτική δημοσιονομικής λιτότητας που έχει επιβάλει, με γενικευμένο τρόπο, βάζει τάξη στην ευρωζώνη. Ωστόσο, οι τελευταίες εξελίξεις την υποχρεώνουν να μπει στη λογική των «εκπτώσεων».
Μπορεί η Κομισιόν δημόσια να αγνοεί το αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών και να λέει ότι η επόμενη ιταλική κυβέρνηση οφείλει να εφαρμόσει την ίδια πολιτική με εκείνη της κυβέρνησης Μόντι, τηρώντας τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει για μείωση του χρέους και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο, το κάνει για λόγους τακτικής και όχι γιατί το πιστεύει.
Κορυφαίοι κοινοτικοί αξιωματούχοι, όπως ο πρόεδρος της Ευρωβουλής, Μάρτιν Σουλτς, δηλώνουν δημόσια ότι η μονομερής πολιτικής της λιτότητας δεν οδηγεί πουθενά, εάν δεν συνδυαστεί με ανάπτυξη. Ο πρώην πρόεδρος του Εurogroup, Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, σχολιάζοντας το αποτέλεσμα των ιταλικών εκλογών είπε ότι η Ευρώπη βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με «ένα βουνό προβλημάτων» και πως εάν δεν βρεθεί λύση με τους Ιταλούς, η κατάσταση θα επιδεινωθεί ραγδαία σε ολόκληρη την ευρωζώνη.
Αυτή τη στιγμή τέσσερις κυβερνήσεις της ευρωζώνης, η ιρλανδική, η πορτογαλική, η ισπανική και η γαλλική, έχουν γνωστοποιήσει ότι δεν είναι σε θέση να τηρήσουν τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει για τη μείωση του δημόσιου ελλείμματος το 2013, ενώ καμία από αυτές δεν είναι διατεθειμένη να λάβει πρόσθετα δημοσιονομικά μέτρα γιατί δεν θέλουν να καταλήξουν σαν την Ελλάδα, που βρίσκεται για έκτο συνεχόμενο χρόνο σε ύφεση. Ζητούν, λοιπόν, ένα επιπλέον έτος για να πετύχουν τους δημοσιονομικούς στόχους.
Οι πρωθυπουργοί της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας έχουν υποβάλει και ένα άλλο κοινό αίτημα για ανάλογη μεταχείριση με εκείνη της Ελλάδας, ζητώντας επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των δανείων που έλαβαν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Το αίτημα αυτό βρίσκεται στην τελική ευθεία ικανοποίησής του από την Κομισιόν και τους εταίρους.
Σε ό,τι αφορά τη χορήγηση πρόσθετου χρόνου για τη μείωση του ελλείμματος, η Κομισιόν και το Βερολίνο θέλουν πάση θυσία να αποφύγουν μια ομαδική ικανοποίηση των αιτημάτων, ώστε να μην εκληφθεί ως γενικευμένη χαλάρωση της λιτότητας. Για το λόγο αυτό ο αντιπρόεδρος Ολι Ρεν δήλωσε στη διάρκεια της περασμένης εβδομάδας ότι η εξέταση των αιτημάτων θα γίνει «αλά καρτ» και κάθε χώρα θα κριθεί ανάλογα με τις επιδόσεις της, δηλαδή η Επιτροπή θα εξετάζει κατά περίπτωση εάν η δημοσιονομική απόκλιση οφείλεται σε απρόβλεπτους παράγοντες ή σε ολιγωρία της ενδιαφερόμενης χώρας.
Πάντως, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι όλα τα αιτήματα θα ικανοποιηθούν, αλλά σε διαφορετική χρονική στιγμή, γιατί καμία κυβέρνηση του Νότου της ευρωζώνης, ούτε οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο, δεν επιθυμεί επανάληψη του ιταλικού φαινομένου με άλλους πρωταγωνιστές, δηλαδή ψήφο διαμαρτυρίας με αποδέκτες ακραία κόμματα ή δημαγωγούς. Με άλλα λόγια ο Μπέπε Γκρίλο στην Ιταλία με την εντυπωσιακή άνοδο που εμφάνισε, έστω και χωρίς πρόγραμμα, έχει τρομοκρατήσει τα συμβατικά κόμματα σε όλη την Ευρώπη.
Ελληνικές προσδοκίες για νέα μείωση χρέους και ανάπτυξη
Είναι σαφές ότι μια αλλαγή πλεύσης σε επίπεδο ευρωζώνης θα αποβεί ιδιαίτερα επωφελής και για την Ελλάδα. Το γεγονός ότι η κυβέρνηση έχει τηρήσει όλες τις δεσμεύσεις που ανέλαβε στο πλαίσιο της δεύτερης διάσωσης από τους εταίρους τον περασμένο Δεκέμβριο, αυξάνει τις πιθανότητες ικανοποίησης αιτημάτων, που θα διευκολύνουν την έξοδο της χώρας από την ύφεση. Άλλωστε, η ίδια η απόφαση του Δεκεμβρίου προβλέπει ότι εφόσον η Ελλάδα τηρήσει τις δεσμεύσεις της, τότε και οι εταίροι θα εξετάσουν τη λήψη πρόσθετων μέτρων για την περαιτέρω μείωση του δημόσιου χρέους. Εάν τα μέτρα αυτά συνδυαστούν με μια πιο ευέλικτη στάση από την πλευρά της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) στη μαζική χορήγηση δανείων προς την πραγματική οικονομία και την ταχύτερη απορρόφηση των κονδυλίων του ΕΣΠΑ, τότε μπορούν να δημιουργηθούν ταχύτερα οι προϋποθέσεις.
Μάλιστα οι ίδιοι οι εταίροι λένε δημόσια ότι οι δημοσιονομικοί στόχοι επιτυγχάνονται. Το είπε άλλωστε ευθέως την Πέμπτη ανώτερος αξιωματούχος της ευρωζώνης, υπογραμμίζοντας ότι η προτεραιότητα των αξιολογήσεων της Τρόικας στην Ελλάδα στο εξής δεν θα είναι η δημοσιονομική προσαρμογή, αλλά οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, τις οποίες μάλιστα προσδιόρισε, αναφέροντας τις αποχωρήσεις από το Δημόσιο και τις μεταρρυθμίσεις του φορολογικού και της δημόσιας διοίκησης.
Πάντως, πέρα από την ικανοποίηση των επιμέρους αιτημάτων προβληματικών χωρών, απαιτούνται άμεσα και άλλες ενέργειες σε ευρωπαϊκό επίπεδο προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης, αλλά και της οικονομικής ενοποίησης της ευρωζώνης.
Για την αναχαίτιση της εκρηκτικής αύξησης της ανεργίας, την οποία ο εκπρόσωπος της Κομισιόν χαρακτήρισε «τραγωδία» για την Ευρώπη, θα πρέπει να υλοποιηθούν τώρα οι αποφάσεις που λήφθηκαν σε κοινοτικό επίπεδο τον περασμένο Ιούνιο σχετικά με το «πακέτο» των 120 δισ. ευρώ που θα χρηματοδοτήσει την ανάπτυξη. Ταυτόχρονα πρέπει να κινητοποιηθούν όλοι οι διαθέσιμοι κοινοτικοί πόροι υπέρ της προώθησης της απασχόλησης στους νέους κάτω των 25 ετών, όπου η ανεργία έχει φτάσει στο 24% κατά μέσο όρο στην ευρωζώνη και από 35% μέχρι 60% στις χώρες με δημοσιονομικά προβλήματα.
Πρέπει να επιταχυνθεί η τραπεζική ενοποίηση, αλλά και η οικονομική ολοκλήρωση της ευρωζώνης, η οποία με βάση το σχέδιο που βρίσκεται στο «τραπέζι» προβλέπει και τη σύσταση χρηματοδοτικού μέσου για τη στήριξη των μεταρρυθμίσεων.
Νίκος Μπέλλος, στον «Τύπο της Κυριακής»
