Έντονη άσκηση και γυναικολογικά προβλήματα: Η "Αθλητική Τριάδα"
Η κατάσταση στην οποία συνυπάρχουν α) οστεοπόρωση
β) διαταραχές της εμμήνου ρύσεως («περιόδου») και
γ) διαταραχές της διατροφής,
ονομάζεται "Αθλητική Τριάδα". Είναι μια από τις μεγαλύτερες απειλές για την υγεία των αθλητριών. Η πιθανότητα εμφάνισης της φτάνει ως και το 80% και είναι ανάλογη με το είδος του αθλήματος, αλλά και την ένταση και τη συχνότητα της προπόνησης.
Διαταραχές του Εμμηνορρυσιακού Κύκλου
Η έντονη άσκηση μπορεί να είναι μία από τις συχνές αιτίες διαταραχής του εμμηνορρυσιακού κύκλου. Επίσης, η εξαντλητική προπόνηση μπορεί να καθυστερήσει την εμφάνιση της ανάπτυξης του στήθους, της τρίχωσης των έξω γεννητικών οργάνων κλπ (Ενήβωση), ή την εμφάνιση της «περιόδου» για πρώτη φορά (Εμμηναρχή), κατά τουλάχιστον τρία χρόνια, σε αντίθεση με κορίτσια που άρχισαν την άσκηση μετά την εμφάνισή τους.
Σε κάποιες αθλήτριες με χαμηλό σωματικό βάρος, που ασκούνται έντονα (κυρίως σε επίπεδο πρωταθλητισμού), μπορεί να σταματήσει τελείως η «περίοδος». Η επανεμφάνιση της «περιόδου», σε μήνες ξεκούρασης από τις προπονήσεις, δείχνει πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της έντονης άσκησης, της μεγάλης κατανάλωσης ενέργειας και του στρες, στην απορρύθμιση της αναπαραγωγικής λειτουργίας.
Η διαταραχή αυτή συνδέεται άμεσα με μειωμένα επίπεδα γυναικείων ορμονών (οιστρογόνων). Το γεγονός αυτό έχει σοβαρές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για την υγεία των νέων γυναικών, τόσο για τον σκελετό όσο και το καρδιαγγειακό σύστημα. Για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητη η άμεση αποκατάσταση της ορμονικής ισορροπίας.
Διατροφικές Διαταραχές
Για να πρωτοεμφανιστεί, και να εξακολουθεί με ρυθμικότητα να εμφανίζεται κάθε μήνα, η «περίοδος» πρέπει το σωματικό λίπος να είναι πάνω από κάποια συγκεκριμένα επίπεδα (περίπου 20% του σωματικού βάρους). Όμως, οι διατροφικές διαταραχές στις αθλήτριες, σε συνδυασμό με την αυξημένη άσκηση και το στρες, έχουν ως αποτέλεσμα τη δραματική μείωση του σωματικού λίπους.
Σε πολλές περιπτώσεις, οι αθλήτριες σε επίπεδο πρωταθλητισμού, που αναζητούν να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους, προσπαθούν να μειώσουν το σωματικό βάρους τους, με την παρότρυνση πολλές φορές γονέων και προπονητών. Έτσι, μειώνουν την πρόσληψη τροφής, παρά το γεγονός ότι αυξάνουν οι ανάγκες σε ενέργεια, λόγω των προπονήσεων. Αυτές οι διατροφικές διαταραχές στις αθλήτριες μπορεί να οδηγήσουν μέσα σε 1-2 χρόνια σε παθολογικές καταστάσεις, όπως νευρική ανορεξία. Δεν πρέπει να ξεχνάμε το γεγονός ότι, η νευρική ανορεξία αφορά κυρίως την εφηβική ηλικία και περίπου 6% των ασθενών καταλήγουν σε θάνατο.
Η έγκαιρη διάγνωση των διατροφικών διαταραχών είναι σημαντική για την αντιμετώπιση τους. Η απώλεια λίπους μπορεί να μην είναι εμφανής, καθώς συχνά το συνολικό σωματικό βάρος δεν μεταβάλλεται ιδιαίτερα, λόγω της αντικατάστασης του λιπώδους ιστού από μυϊκή μάζα.
Οστεοπενία- Οστεοπόρωση
Το 40% - 50% της μέγιστης οστικής μάζας δημιουργείται κατά την διάρκεια της Εφηβείας, και η ολοκλήρωση της γίνεται μέχρι την ηλικία των 30 ετών. Η οστική πυκνότητα εξαρτάται από τις γυναικείες ορμόνες που κυκλοφορούν στο αίμα, ιδιαίτερα κατά την διάρκεια της Εφηβείας. Η προκαλούμενη απουσία της «περιόδου», από την ιδιαίτερα έντονη άσκηση, προκαλεί σκελετικά προβλήματα, Ειδικότερα προκαλεί μείωση της οστικής μάζας και αυξημένο κίνδυνο για κατάγματα στα οστά που δέχονται τις μεγαλύτερες μηχανικές πιέσεις, όπως για παράδειγμα η σπονδυλική στήλη.
Η πτώση της οστικής μάζας είναι παρόμοια σε ταχύτητα με εκείνη των γυναικών που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση. Έτσι, επιβάλλεται η άμεση διάγνωση και αντιμετώπιση του προβλήματος, καθώς η απώλεια είναι πιο γρήγορη στα πρώτα χρόνια της διαταραχής.
ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Ο γυναικολόγος είναι ίσως ο πρώτος ιατρός που θα έρθει σε επαφή με το πρόβλημα, καθώς το συχνότερο και πιο εμφανές σύμπτωμα είναι η απουσία της «περιόδου». Η διάγνωση τίθεται με το ιστορικό της αθλήτριας, τον ορμονολογικό έλεγχο αλλά και το υπερηχογράφημα. Ο υπολογισμός της οστικής πυκνότητας είναι απόλυτα απαραίτητος.
Σε αθλήτριες με χαμηλό σωματικό βάρος που δεν εμφανίζουν «περίοδο», πρέπει να εφαρμόζεται κατάλληλο διαιτολόγιο. Η ορμονική θεραπεία από μόνη της, δεν διορθώνει τη οστική πυκνότητα, αν το σωματικό βάρος παραμένει χαμηλό. Αν αυξηθεί το σωματικό βάρος και μειωθεί η ένταση της προπόνησης, τότε έχουμε ομαλή αύξηση του στήθους, της τρίχωσης των εξω γεννητικών οργάνων, την έναρξη ή επανεμφάνιση της «περιόδου» και την αύξηση της οστικής πυκνότητας και του ύψους. Η χορήγηση ορμονικής θεραπείας είναι απαραίτητη, για να αναπληρώσουμε τις γυναικείες ορμόνες που λείπουν, και να προλάβουμε τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του προβλήματος, τόσο στο σκελετό όσο και στο καρδιαγγειακό σύστημα.
Με τη σωστή καθοδήγηση και παρακολούθηση, ο εξειδικευμένος Γυναικολόγος Εφήβων βοηθά και προστατεύει ουσιαστικά την αναπαραγωγική, αλλά και τη γενικότερη υγεία της αθλήτριας του «Σήμερα» και Μητέρας του «Αύριο».
Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος
Ειδικός Γυναικολόγος Παίδων – Έφηβων
