Αλλάζει η επικοινωνία στην πολιτική - Ποια TV, τώρα σαρώνει το TikTok

 Η τελευταία διετία στην εγχώρια πολιτική ζωή, από την άποψη των μέσων επικοινωνίας, θα μπορούσε να φέρει τον εναλλακτικό τίτλο «Οταν οι Ελληνες πολιτικοί ανακάλυψαν το TikTok». Και αφού το ανακάλυψαν, άρχισαν να επενδύουν ακάθεκτοι στη δύναμη της κινούμενης εικόνας και του σύντομου βιντεοσκοπημένου μηνύματος, υιοθετώντας με σπουδή και προθυμία το στυλ και τη «διάλεκτο» του TikTok: βίντεο μερικών δευτερολέπτων, αυθόρμητα και ερασιτεχνικά -ή σκηνοθετημένα ώστε να φαίνονται ως τέτοια, με ευκρινείς και ευθύβολες πληροφορίες, «συσκευασμένες» έτσι ώστε να προσληφθούν απευθείας και άνευ δυσπεψίας από το κοινό.

Ιδανικά, ανάμεσα σε οτιδήποτε «τρεντάρει» στην πλατφόρμα (από αθώα εφηβικά αστεία με αδέξιες στιγμές έως προωθήσεις προϊόντων και ψήγματα σοφίας από ειδικούς κ.λπ.), ο Ελληνας χρήστης του TikTok θα συναντήσει υλικό από τον πρωθυπουργό της χώρας, τον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης κ.ο.κ. Εξάλλου, τα πάντα στο TikTok βρίσκονται στο χέρι του χρήστη - και δη στον αντίχειρά του με τον οποίο ωθεί την ατέρμονη εναλλαγή των βίντεο.

Εν όψει εκλογών, η κινεζική πλατφόρμα λειτουργεί όλο και περισσότερο σαν μία ακόμη αρένα ανταγωνισμού, όπου παρατάξεις και προσωπικότητες της ελληνικής πολιτικής προωθούν τις θέσεις τους με τον ημι-ανεπίσημο τρόπο που κατεξοχήν χαρακτηρίζει το TikTok.

Το παράδοξο ή η ιδιοτυπία του όψιμου έρωτα της ελληνικής πολιτικής με το TikTok είναι ότι η διεθνής τάση είναι εντελώς αντίρροπη: σε πολλές χώρες, με τις ΗΠΑ να προπορεύονται, το TikTok τελεί υπό διωγμόν ή, στην ελαφρύτερη των περιπτώσεων, αντιμετωπίζεται με καχυποψία, στηλιτεύεται σαν δούρειος ίππος για λογαριασμό της κινεζικής κρατικής κατασκοπείας, εργαλείο προπαγάνδας και διείσδυσης των Κινέζων στη Δύση, απειλή για τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών του και ιδιαιτέρως των ανηλίκων κ.λπ.

Οι λογαριασμοί της Νέας Δημοκρατίας και της Νεολαίας του ΣΥΡΙΖΑ στο TikTok

Μέσο επιρροής

Πάντως, επιστρέφοντας στα της ελληνικής πολιτικής, φερ’ ειπείν το βίντεο του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον σκύλο-μασκότ του Μεγάρου Μαξίμου, τον Peanut, επ’ ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας των Αδέσποτων Ζώων, άγγιξε τις 500.000 θεάσεις. Ενα άλλο βίντεο του πρωθυπουργού, επίσης στο TikTok, για το πρόγραμμα στέγασης «Σπίτι μου», προσέλκυσε 1 εκατομμύριο θεατές. Και η ανακοίνωση για την αύξηση του κατώτατου μισθού, και πάλι με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να μιλά απευθείας στην κάμερα του κινητού τηλεφώνου του, έφτασε τις 2,4 εκατομμύρια θεάσεις. Οι αριθμοί αυτοί υπογραμμίζουν από μόνοι τους την ουσία της υπόθεσης: το TikTok προσφέρει πολλαπλάσια δύναμη επιρροής στο εκλογικό σώμα από κάθε άλλο μέσο κοινωνικής δικτύωσης.

Γενικότερα, μολονότι ο κ. Μητσοτάκης δεν ήταν από τους πρώτους Ελληνες πολιτικούς που δραστηριοποιήθηκαν στο TikTok και παρά τον σχετικά μικρό αριθμό των βίντεο στο προφίλ του (λιγότερα από 50), ο πρωθυπουργός έχει κατορθώσει να ξεπεράσει τους ηγέτες των αντίπαλων κομμάτων, συγκεντρώνοντας ήδη 688.000 θετικά σχόλια - ή αλλιώς «καρδούλες» στη γλώσσα του TikTok.

Αντιστοίχως, ο Αλέξης Τσίπρας βιντεοσκοπήθηκε στην Ελευσίνα να συζητά με κάποια παιδιά, πιθανότατα στην ηλικία των 17-18 ετών, τα οποία διαμαρτύρονταν για το σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ. Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, εμφανώς οργισμένος μαζί με τη νεολαία και δηλώνοντας εμφατικά «σε έκοψε η Κεραμέως», συγκέντρωσε σχεδόν 780.000 θεάσεις με το σχετικό βίντεο.

Η δε σκηνή με τον κ. Τσίπρα να επιδίδεται σε χειμερινή κολύμβηση -και δη με το, απαιτητικό από τεχνικής άποψης, στυλ της πεταλούδας- έχει φτάσει πλέον τις 222.400 θεάσεις. Στο σύνολο των like, με 560.900 καρδούλες ο Αλέξης Τσίπρας υπολείπεται ελαφρώς του Κυριάκου Μητσοτάκη, παρότι στον λογαριασμό του στο TikTok έχει αναρτήσει 194 βίντεο, ήτοι τετραπλάσια και άνω σε σύγκριση με εκείνα του πρωθυπουργού. Επίσης, χαρακτηριστικό της ισορροπίας δυνάμεων και των τάσεων που επικρατούν στο TikTok, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα πολιτικά πρόσωπα, είναι το γεγονός ότι ο βουλευτής του ΜέΡΑ 25 Κρίτων Αρσένης έχει περισσότερα like από τον κ. Τσίπρα, πλησιάζοντας τον κ. Μητσοτάκη με περίπου 618.000.

Προς αξιολόγηση και ερμηνεία για το πώς το TikTok μεταβάλλει άρδην τα δεδομένα ως προς τη δημοτικότητα των πολιτικών, των πρωτοκλασάτων και εν ενεργεία, όσο και των επίδοξων, ας ληφθεί υπ’ όψιν ότι ένα από τα πλέον φιλικά προς τα ΜΜΕ πρόσωπα, ο υπουργός Ανάπτυξης Αδωνις Γεωργιάδης με 53 βίντεο έχει μόλις 17.100 like. Ενώ η Αφροδίτη Λατινοπούλου, καίτοι νεόκοπη κομματάρχισσα, υπενθυμίζει τακτικά την παρουσία και τις πολιτικές φιλοδοξίες της, αγγίζοντας τα 436.000 like. Παρ’ όλα αυτά, οι πολιτικοί -οι ελάχιστοι που έχουν δραστηριοποιηθεί επισήμως στην πλατφόρμα- απέχουν παρασάγγας από την κορυφή των πιο ισχυρών Ελλήνων influencers στο TikTok.

Χάριν αντίληψης της τάξης των σχετικών μεγεθών, ας αναφερθεί ότι κάποιοι από τους ήδη διάσημους, όπως π.χ. ο Σάκης Ρουβάς, ο Σάκης Τανιμανίδης, η Ιωάννα Τούνη, ο Λάμπρος Φισφής κ.ά., κινούνται στην περιοχή 1,5-7,5 εκατομμυρίων like. Ακόμη και αυτοί όμως υστερούν έναντι μιας νέας γενιάς influencer, οι οποίοι παρεπιδημούν αποκλειστικά στο TikTok.

Λογαριασμοί όπως του «itsmevisi» αγγίζουν τα 9 εκατομμύρια like. Μακροσκοπικά, η στροφή στο TikTok μαρτυρά την έντονη έγνοια των κομμάτων και των ανώτατων στελεχών τους να επικοινωνήσουν άμεσα με τους νέους κυρίως, δηλαδή με εκείνη τη μερίδα των πολιτών που όχι μόνο ψυχαγωγούνται μανιωδώς μέσα από τη συγκεκριμένη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και ενημερώνονται μέσω αυτής.

Διεθνείς έρευνες δείχνουν ότι το TikTok, ιδιαίτερα για τους εφήβους και το πιο νεαρό κοινό, έχει υποκαταστήσει τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, όπως την τηλεόραση και το ραδιόφωνο, τις εφημερίδες - ακόμη και τις ειδησεογραφικές ιστοσελίδες. Εκ των πραγμάτων, αντί των παραδοσιακών μεθόδων ελέγχου της εκάστοτε είδησης, η διάκριση ανάμεσα σε fake news ή υποβολιμαίες διαδόσεις δεν επαφίεται πλέον σε κάποιον διευθυντή ειδήσεων, αρχισυντάκτη, σε ένα έμβιο ανθρώπινο ον εν πάση περιπτώσει, αλλά στον περιβόητο αλγόριθμο του TikTok.

Αυτή η δαιμόνια, εξελιγμένη μαθηματική μηχανή Τεχνητής Νοημοσύνης, η οποία αποτελεί τον σκληρό τεχνολογικό πυρήνα του TikTok, καθιστά την πλατφόρμα αφενός ακαταμάχητα γοητευτική για το κοινό -έως και επικίνδυνα εθιστική σε ακραίες περιπτώσεις- και αφετέρου έντονα αμφιλεγόμενη.

Ηδονή και εθισμός

Το μυστικό του TikTok είναι το παιχνίδι της (μη) συνάφειας των βίντεο που προτείνει στον χρήστη. Ο αλγόριθμος παρακολουθεί κάθε κίνηση οποιουδήποτε περιηγείται στα βίντεο της πλατφόρμας και καταγράφει τα ενδιαφέροντά του. Αυτή είναι, άλλωστε, η θεμελιώδης φιλοσοφία όλων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, το TikTok προχωρά αρκετά βήματα παραπέρα. Δελεάζει τον χρήστη να χαθεί στους λαβυρίνθους αμέτρητων βίντεο τα οποία έχουν απόμακρη ή και μηδενική σχέση με ό,τι θα μπορούσε να θεωρείται αναμενόμενο. Κατ’ αυτό τον τρόπο, ο χρήστης παρασύρεται και προσκολλάται στο TikTok, παρακολουθώντας το ένα βίντεο μετά το άλλο, συνήθως επί ώρες ολόκληρες.

Πρόσφατα, στο αμερικανικό περιοδικό «Los Angeles Magazine» δημοσιεύτηκε βιωματικό άρθρο ενός γιατρού, ο οποίος κατέληξε εξαρτημένος από το TikTok, καθώς εθίστηκε στην ηδονή της απήχησης που είχαν τα βιντεάκια του.

Οπως μαρτυρά ο Μπράιαν Μπόξερ Γουότσλερ, «η ευφορική ανάταση, το “χάι”ˮ που νιώθει κάποιος όταν το βίντεό του γίνεται viral στο TikTok οφείλεται στην έκκριση ντοπαμίνης στον οργανισμό του. Πρόκειται για μια νευροχημική ουσία που διαχέεται σε μικρή ποσότητα, είναι όμως πολύ δυνατή. Στην αίσθηση που προκαλεί η ντοπαμίνη οφείλεται η έλξη την οποία ασκούν στους ανθρώπους τα παραισθησιογόνα, ο τζόγος και το σεξ. Και αυτό εξηγεί επίσης το γιατί όλες αυτές οι δραστηριότητες είναι εθιστικές».

Ο Αμερικανός γιατρός, ο οποίος πάλεψε σκληρά για να απεξαρτηθεί από το πάθος του για το TikTok, τονίζει επίσης ότι «για τους χρήστες της πλατφόρμας, το σκρολάρισμα από το ένα βίντεο στο επόμενο, δεν διαφέρει πολύ από το να πατάς το κουμπί ή να κατεβάζεις τον μοχλό σε μια μηχανή τζόγου, τύπου “κουλοχέρηˮ. Κάθε κίνηση που κάνεις είναι και μια δόση ντοπαμίνης».

Παγκόσμιος συναγερμός

Το TikTok ανήκει στην ByteDance, μια κινεζική εταιρεία τεχνολογίας, και είναι διαθέσιμο σε περισσότερες από 150 χώρες του κόσμου. Με εγγεγραμμένους ενεργούς χρήστες που υπερβαίνουν το 1 δισεκατομμύριο άτομα, είναι σήμερα η ταχύτερα αναπτυσσόμενη πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης.

Μόνο στις ΗΠΑ, το TikTok μετρά πάνω από 113 εκατομμύρια αφοσιωμένους οπαδούς και βρίσκεται στο Νο 1 των πιο δημοφιλών ψηφιακών εφαρμογών προς εγκατάσταση σε φορητές συσκευές. Επί του παρόντος, το TikTok κατατάσσεται στην 6η θέση της ιεραρχίας των ισχυρότερων social media βάσει αριθμού χρηστών, πίσω από το Facebook, το YouTube, το WhatsApp, το Instagram και το κινεζικό WeChat - αλλά πάνω από το Twitter.

Ισως δεν είναι πολύ μακριά από την αλήθεια ο παραλληλισμός του TikTok σαν «Twitter με βίντεο» (εικόνες αντί για κείμενο). Ταυτόχρονα, το TikTok απασχολεί περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο Μέσο στην κατηγορία του, καθώς βρίσκεται στο στόχαστρο πλήθους κρατικών μηχανισμών ελέγχου ανά τον πλανήτη. Μάλιστα, μεγαλώνει σχεδόν καθημερινά ο κατάλογος των χωρών στις οποίες το TikTok έχει απαγορευτεί εν μέρει ή και εντελώς.

Στη Βρετανία, ο επικεφαλής του Παρατηρητηρίου για την Αντιμετώπιση του Ψηφιακού Μίσους Ιμράν Αχμέντ, κατόπιν έρευνας που διεξήγαγε, αποφάνθηκε ότι περίπου 1,4 εκατομμύριο παιδιά κάτω των 13 ετών έχουν πρόσβαση στο TikTok.

Από πλευράς της πλατφόρμας δεν υπάρχει καμία μέριμνα για τη διακρίβωση της πραγματικής ηλικίας τους. Και όχι μόνο δεν αποκλείει ανηλίκους από την περιήγηση σε ενδεχομένως ακατάλληλο περιεχόμενο, αλλά, αντιθέτως, το TikTok φροντίζει να τροφοδοτεί τα παιδιά με βίντεο που μπορεί να διεγείρουν ακόμη και αυτοκαταστροφικές τάσεις στον ψυχισμό τους, μέσω προβολής σωματικών προτύπων νευρικής ανορεξίας κ.λπ.

Το Top 10

Η Βρετανία δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των κορυφαίων αγορών για το TikTok. Οι χρήστες στη συγκεκριμένη χώρα υπολογίζονται σε περίπου 20 εκατομμύρια, ενώ στην Ινδονησία, π.χ., τη δεύτερη μεγαλύτερη αγορά μετά τις ΗΠΑ, οι TikTokers φτάνουν τα 110 εκατομμύρια άτομα.

Στο παγκόσμιο Top 10 ξεχωρίζουν χώρες όπως η Ρωσία στο Νο 5 με 55 εκατομμύρια χρήστες, αλλά και η Τουρκία στο Νο 9 με 30 εκατομμύρια. Ωστόσο, το στοιχείο που προβληματίζει τους αρμόδιους δημόσιους φορείς στη Βρετανία είναι ότι στη διάρκεια μόνο του πρώτου τριμήνου του 2022, το 73% των νέων 15-24 ετών χρησιμοποιούσε το TikTok, υπερβαίνοντας τους χρήστες συνολικά άλλων social media, όπως το Facebook, το Twitter και το Snapchat.

Σαν πρώτο βήμα αντεπίθεσης στο TikTok, η βρετανική κυβέρνηση επέβαλε τον αποκλεισμό της εφαρμογής TikTok στα τηλέφωνα όλων των στελεχών του κρατικού μηχανισμού. Το ίδιο μέτρο υιοθέτησαν επίσης ο Καναδάς, οι ΗΠΑ, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία αλλά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην Ε.Ε., ενώ σε παρόμοια κατεύθυνση κινείται η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Δανία, η Νορβηγία κ.ά. Στις ΗΠΑ, από την πλευρά των κύριων θεσμικών οργάνων του κράτους ασκείται ασφυκτική πίεση στο TikTok, αναδεικνύοντας κρίσιμα ζητήματα, όπως η επισφάλεια των προσωπικών δεδομένων που συγκεντρώνει η πλατφόρμα από τους πολίτες και η χρήση τους για τη σύνθεση προφίλ.

Η δεύτερη αιχμή σχετίζεται με την εγκατάσταση κακόβουλου λογισμικού μέσω του TikTok και η τρίτη αφορά την καθαυτό επιχείρηση χειραγώγησης της κοινής γνώμης στις ΗΠΑ υπέρ των κινεζικών συμφερόντων.

Η απειλή της ολικής απαγόρευσης του TikTok στην Αμερική επικρέμαται προς το παρόν, γεγονός που θα ισοδυναμούσε με βαρύτατο και πολύπλευρο πλήγμα για την πλατφόρμα, κάτι που οι Κινέζοι προσπαθούν να αποτρέψουν αντιπροτείνοντας διαφόρων ειδών εγγυήσεις διαφάνειας. Εν τω μεταξύ, όμως, κάποιες κυβερνήσεις έχουν ήδη αποφασίσει να προελάσουν αποφασιστικά κατά του TikTok.

Οπως η Γαλλία, όπου απαγορεύτηκε η εγκατάσταση του TikTok (μαζί με το Netflix και το Instagram) στις συσκευές 2,5 εκατομμυρίων δημοσίων υπαλλήλων. Οσο για την ολική έξωση του TikTok, όπως ισχύει στην Ινδία, στο Πακιστάν και το Αφγανιστάν, παραμένει πάντα μία από τις διαθέσιμες επιλογές - και ένας εφιάλτης δυτικού τύπου για τους Κινέζους ιδιοκτήτες ενός μέσου κοινωνικής δικτύωσης που μοιάζει ασταμάτητο με οποιονδήποτε άλλο τρόπο.