Εξουσιάζουν οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες τον κόσμο;: «Μετά το 2000 η μάχη για τον έλεγχο της Πληροφορικής θα είναι από τα κύρια μελήματα εκείνων που θα επιζητούν την εξουσία» έγραφε ο Διονύσης Κ. Μαγκλιβέρας (1933-2019) σε άρθρο του με τίτλο «Στην κοινωνία της Πληροφορικής», που δημοσιεύτηκε στο τεύχος 184 του περιοδικού «Ευθύνη», πίσω στο μακρινό 1987.
Σήμερα είναι πλέον γνωστή η φράση «τα δεδομένα είναι ο νέος χρυσός», ενώ τον Μάιο του 2023 ο Μπιλ Γκέιτς, στη σύνοδο AI Forward 2023 στο Σαν Φρανσίσκο, δήλωνε ότι νικητής στην κούρσα της Τεχνητής Νοημοσύνης θα είναι η εταιρία που θα επιτύχει να αναπτύξει τη δυνατότητα του «έξυπνου προσωπικού βοηθού» (AI Smart Assistant).
Πριν από λίγες μόλις ημέρες, στις 17 Νοεμβρίου 2023, η τεχνολογική κοινότητα αναστατώθηκε από την αιφνίδια απόλυση του ανθρώπου που βρισκόταν στην κορυφή της ιεραρχίας της εταιρίας που ανέπτυξε την εφαρμογή ChatGPT, του γενικού διευθυντή της OpenAI, Σαμ Άλτμαν, καθώς και από την απομάκρυνση του υποστηρικτή του και προέδρου του Δ.Σ. της εταιρίας Γκρεγκ Μπρόκμαν.
Και ενώ τεχνολογικοί και οικονομικοί κύκλοι προσπαθούσαν αναστατωμένοι να καταλάβουν τι μπορεί να κρύβεται πίσω από μια τέτοια ξαφνική εξέλιξη, μέσα σε δύο μόλις ημέρες ανακοινώθηκε ότι ο Άλτμαν θα ηγηθεί μιας νέας ερευνητικής ομάδας στη Microsoft -η οποία διατηρεί στενή συνεργασία με την OpenAI στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης-, όμως δύο ημέρες μετά ο Άλτμαν επιστρέφει στη θέση του γενικού διευθυντή, με το επεισόδιο να φαίνεται ότι λήγει εκεί.
Πόση σημασία μπορεί να έχουν όλα αυτά για τους κοινούς θνητούς και κατοίκους αυτού του πλανήτη; Όπως φαίνεται, πολύ μεγάλη. Οι μεγάλες εταιρίες τεχνολογίας, όπως οι Google, Microsoft, Meta (πρώην facebook), Amazon κ.λπ., έχουν αποκτήσει τεράστια οικονομική δύναμη, κατέχουν υψηλή τεχνογνωσία και τεχνολογική υποδομή, ενώ στα χέρια τους βρίσκονται αδιευκρίνιστα τιτάνιοι όγκοι δεδομένων. Στον κόσμο της Πληροφορικής και της ψηφιακής εποχής, του διαδικτύου και της εκτεταμένης διασύνδεσης, όλοι -κράτη και πολίτες- είναι εξαρτημένοι από τις υποδομές, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους.
Η πολιτική ισχύς των BigTech φαίνεται ότι είναι μεγαλύτερη από την ισχύ των κρατικών κυβερνήσεων, με τις τελευταίες να το έχουν καλά συνειδητοποιήσει. Ίσως αυτός ήταν και ο κύριος λόγος για τον οποίο, κατά τη Σύνοδο για την Ασφάλεια της Τεχνητής Νοημοσύνης που διεξήχθη στο Ηνωμένο Βασίλειο στις αρχές Νοεμβρίου του 2023, με πρωτοβουλία του Βρετανού πρωθυπουργού Ρίσι Σούνακ, τονίστηκε ιδιαίτερα ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να συμβάλουν στην ασφάλεια για την Τεχνητή Νοημοσύνη, έχοντας ενεργό ρόλο στις τεχνολογικές εξελίξεις και φροντίζοντας να θεσπίσουν κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο.
Σήμερα γίνεται ολοένα πιο αντιληπτό ότι ζούμε σε μια «ψηφιακή τάξη πραγμάτων». «Και την ψηφιακή τάξη πραγμάτων ορίζουν όχι οι κυβερνήσεις, αλλά οι εταιρίες τεχνολογίας», σύμφωνα με τον Ιαν Μπρέμερ, πολιτικό επιστήμονα, πρόεδρο και ιδρυτή της εταιρίας συμβούλων πολιτικού κινδύνου Eurasia Group, σε τοποθέτησή του στην πλατφόρμα TED τον Απρίλιο του 2023. Όπως λέει ο Μπρέμερ, σήμερα, εκτός από τα γονίδια και την ανατροφή μας, τη ζωή μας καθορίζουν και οι αλγόριθμοι, που αντιπροσωπεύουν μια νέα μορφή εξουσίας και βρίσκονται στα χέρια των μεγάλων εταιριών τεχνολογίας.
Σύμφωνα με τον Μπρέμερ, πολλά εξαρτώνται από τον τρόπο με τον οποίο οι εταιρίες αυτές θα διαχειριστούν την ισχύ τους. «Εάν η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες θελήσουν να ασκήσουν μεγαλύτερη εξουσία στον ψηφιακό κόσμο και οι εταιρίες στις χώρες αυτές συνταχθούν με τις κυβερνήσεις τους, θα καταλήξουμε σε έναν τεχνολογικό ψυχρό πόλεμο. Και αυτό σημαίνει ότι η ψηφιακή τάξη πραγμάτων θα μοιραστεί στα δύο. Εάν, από την άλλη μεριά, οι εταιρίες τεχνολογίας επιμείνουν σε παγκόσμια επιχειρηματικά μοντέλα και διατηρηθεί ο ανταγωνισμός μεταξύ ψηφιακού και φυσικού κόσμου, τότε θα έχουμε μια νέα παγκοσμιοποίηση, μια ψηφιακή παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Ή, εάν η ψηφιακή τάξη πραγμάτων επικρατήσει και οι κυβερνήσεις αρχίσουν να υπονομεύονται στον τρόπο που κυβερνούν -και έχουμε ήδη παρατηρήσει πως κάτι τέτοιο αρχίζει να συμβαίνει-, οι εταιρίες τεχνολογίας θα εξελιχθούν σε καθολικούς πρωταγωνιστές στο παγκόσμιο σκηνικό και θα έχουμε έναν τεχνοπολικό κόσμο. Και από αυτό θα καθοριστεί εάν θα έχουμε έναν κόσμο με απεριόριστες δυνατότητες ή έναν κόσμο χωρίς ελευθερία».
Προς το παρόν, η βιομηχανία των BigTech αντιμετωπίζεται ως η τρίτη σε ισχύ δύναμη παγκοσμίως, ακολουθώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Κίνα, παρότι η φύση της είναι εντελώς διαφορετική από αυτήν μιας εθνικής κυβέρνησης. Η επιρροή των BigTech είναι τεράστια, καθώς αυτές επηρεάζουν ολοένα περισσότερο τον τρόπο που επικοινωνούμε, που διασκεδάζουμε, που επιλέγουμε να ξοδεύουμε τα χρήματά μας, ακόμη και την ψήφο μας. Και αυτό που ανησυχεί τόσο τις κυβερνήσεις όσο και τους πολιτικούς αναλυτές είναι ότι οι αποφάσεις των εταιριών αυτών δεν ακολουθούν τον δρόμο των εκλογών ή άλλων δημοκρατικών διαδικασιών.
Υπό το πρίσμα της εξέλιξης της Προηγμένης Τεχνητής Νοημοσύνης (Frontier-AI), στην οποία περιλαμβάνονται εφαρμογές όπως το ChatGPT, στη Σύνοδο για την Ασφάλεια της Τεχνητής Νοημοσύνης δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη να υπάρχουν ισχυροί μηχανισμοί ασφαλείας, με επαρκή περίοδο δοκιμής των τεχνολογικών εφαρμογών πριν γίνουν διαθέσιμες στο ευρύ κοινό, και εξετάστηκαν οι πιθανοί κίνδυνοι από κακόβουλη χρήση, απώλεια ελέγχου ή τυχόν απρόβλεπτη εξέλιξη των εξελισσόμενων τεχνολογιών. Τονίστηκαν ιδιαίτερα η ανάγκη για ενεργό ρόλο των κυβερνήσεων στα ζητήματα ασφαλείας που αφορούν την Τεχνητή Νοημοσύνη μέσω νομοθετικών ρυθμίσεων και κανονισμών, τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, και η σημασία μιας ισχυρής συνεργασίας μεταξύ τεχνολογικών εταιριών, κυβερνήσεων και ακαδημαϊκού κόσμου.
Οι κυβερνήσεις φαίνονται διατεθειμένες να μην παραδώσουν τα παγκόσμια σκήπτρα στα χέρια των τεχνολογικών εταιριών χωρίς μάχη. Ωστόσο, στις περιπτώσεις που ο ελεγκτικός και κανονιστικός ρόλος τους θα απαιτεί την ύπαρξη κρατικής υποδομής και έρευνας, πιθανότατα αυτό θα είναι εφικτό μόνο για τα πλούσια και ήδη αναπτυγμένα κράτη, που άλλωστε ήδη συγκαταλέγονται στις «ελίτ» του παγκόσμιου πρωταθλήματος εξουσίας.
Αυτό που σίγουρα έχουν καταλάβει οι πολιτικοί ηγέτες είναι ότι οι τεχνοουτοπιστές και τα στελέχη της BigTech δεν προτίθενται να κάνουν ούτε βήμα πίσω στην εκρηκτική πορεία της Τεχνητής Νοημοσύνης, που μόλις έχει ξεκινήσει, και να επιβραδύνουν τους ρυθμούς της. Άλλωστε, όπως επισημαίνει ο Μπρέμερ, «δεν υπάρχει κουμπί που να σταματά αυτές τις εκρηκτικά εξελισσόμενες και ριζοσπαστικές τεχνολογίες».
