Από την άφιξη του πρώτου μνημονίου το 2010 ιδίως και μετά παρατηρείται το φαινόμενο της ψήφισης νόμων που στόχο έχουν την μείωση της χρήσης μετρητών και την αύξηση της χρήσης ηλεκτρονικών μέσων για τις συναλλαγές μέσω τραπεζών. Συνήθεις αιτιολογίες είναι η πάταξη φοροδιαφυγής, η άμεση απόδοση του ΦΠΑ, η διευκόλυνση των συναλλαγών, η διασταύρωση των στοιχείων των συναλλασσομένων κτλ. Το ζήτημα είναι τεράστιας σημασίας και με πολλές πτυχές που …..
δεν εξαντλούνται στις προαναφερθείσες επίσημες αιτιολογίες. Οι διαστάσεις ενός τέτοιου θέματος είναι νομικές, οικονομικές, πολιτικές και κυρίως κοινωνικές. Ως χαρακτηριστικά παραδείγματα θα μπορούσαμε να δώσουμε τα εξής παρακάτω.
Με το νόμο 3842 που δημοσιεύτηκε στις 23 Απριλίου 2010 (άρθρο 20 παράγραφος 3) ορίζεται ότι : «τα φορολογικά στοιχεία συνολικής αξίας χιλίων πεντακοσίων (1.500) ευρώ και άνω, που εκδίδονται για πώληση αγαθών ή παροχή υπηρεσιών σε ιδιώτες, εξοφλούνται από τους λήπτες τους, αγοραστές των αγαθών ή των υπηρεσιών, μέσω τράπεζας, με χρεωστικές ή πιστωτικές κάρτες ή μέσω τραπεζικού λογαριασμού και με επιταγές. Δεν επιτρέπεται εξόφληση των στοιχείων αυτών με μετρητά. Οι Τράπεζες δεν επιτρέπεται να χρεώνουν αμοιβές για την κατάθεση των ποσών αυτών σε τραπεζικούς λογαριασμούς». Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση (σελ. 21) του νόμου αυτού η διάταξη αυτή θεσπίστηκε για την εξασφάλιση της γνησιότητας των σχετικών συναλλαγών και παραστατικών.
Κατόπιν στις 23 Ιουλίου 2013 δημοσιεύτηκε ο νόμος 4172 (Νέος Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος). Το άρθρο 23β” του νόμου αυτού αφορά περιοριστικά στις κατηγορίες δαπανών που δεν εκπίπτουν. Οι µη εκπιπτόμενες επιχειρηματικές δαπάνες διακρίνονται σε δύο κατηγορίες, σε αυτές που λόγω του είδους τους δεν εκπίπτουν χωρίς να απαιτείται η συνδρομή άλλου όρου ή προϋπόθεσης, και σε αυτές που δεν εκπίπτουν μόνον κατά το μέτρο που υπερβαίνουν το τιθέμενο στο άρθρο αυτό αριθμητικό όριο. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι (στις μη εκπιπτόμενες δαπάνες περιλαμβάνεται και) : «κάθε είδους δαπάνη που αφορά σε αγορά αγαθών ή λήψη υπηρεσιών αξίας άνω των πεντακοσίων (500) ευρώ, εφόσον η τμηματική ή ολική εξόφληση εξόφληση δεν έγινε με τη χρήση τραπεζικού μέσου πληρωμής».
Αν και στα παραπάνω θέματα υπήρξαν ειδικές ρυθμίσεις λόγω της τραπεζικής αργίας στο λεγόμενο μνημόνιο 3 που δημοσιεύτηκε στις 14 Αυγούστου 2015 ξαναείδαμε την ίδια λογική. Υπάρχει πλέον ρητή δέσμευση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ προς τους δανειστές να εκπονηθεί ένα κοστολογημένο σχέδιο μείωσης της χρήσης μετρητών με παράλληλη διευκόλυνση της χρήσης ηλεκτρονικών πληρωμών με εφαρμογή που όπως αναφέρεται θα αρχίσει το Μάρτιο του 2016. Η επεξεργασία του ανωτέρω σχεδίου θα γίνει έως το τέλος Οκτωβρίου 2015 κατ” επιταγή του μνημονίου 3 με την Τράπεζα της Ελλάδος και τον ιδιωτικό τομέα.
Τέλος αν και δεν εφάπτεται απόλυτα με τα προηγούμενα, αξίζει να αναφερθεί ότι συμφωνήθηκε με τους δανειστές να βελτιωθεί το σύστημα διαχείρισης μετρητών (του Δημοσίου) συμπεριλαμβάνοντας όλες τις οντότητες της κεντρικής κυβέρνησης στον ενιαίο λογαριασμό του δημόσιου ταμείου έως τα τέλη Δεκεμβρίου 2015. Μετά την εφαρμογή της μεταρρύθμισης της διαχείρισης μετρητών οι αρχές θα κλείσουν τους αντίστοιχους λογαριασμούς της γενικής κυβέρνησης σε εμπορικές τράπεζες και θα τους ενοποιήσουν στον ενιαίο λογαριασμό του δημόσιου ταμείου. Ως προαπαιτούμενο το Υπουργείο Οικονομικών θα οριοθετήσει τον λογαριασμό για τη διαχείριση των μέσων που προέρχονται από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ και των εθνικών εισφορών της Ελλάδας.
Τα ερωτήματα που προκύπτουν και ενδεχομένως πρέπει να κρατήσουμε είναι : Ποιος εκπονεί τα σχέδια αυτά; Πως διασφαλίζονται θέματα διαχείρισης προσωπικών δεδομένων που θα προκύψουν; Ποιο θα είναι το τελικό όφελος για τις τράπεζες; Πόσο ενημερωμένοι θα μπορούσε να είναι οι πολίτες, όταν το μνημόνιο 3 ψηφίστηκε παραμονές Δεκαπενταύγουστου τα ξημερώματα εν μία νυκτί; Το χρονικό διάστημα που η Τράπεζα της Ελλάδος θα μελετά ένα τόσο αποφασιστικής σημασίας σχέδιο, τι συμμετοχή στο σχεδιασμό αυτό θα έχει η κοινωνία των πολιτών; Και το κυριότερο για να έχουμε την σωστή επισκόπηση του ζητήματος … τι είναι χρήμα;
Σύντομα θα επανέλθουμε.
Σχετικά (ενδεικτικά) :
Νόμος 3842/2010, άρθρο 20 παράγραφος 3
Νόμος 4172/2013, άρθρο 23 β”
Νόμος 4336/2015 (μνημόνιο 3)
Έρευνα Σταύρος Β. Τσίπρας – Δικηγόρος
