Του Νίκου Μπογιόπουλου
Πρώτον, αυτό που εγκαινιάστηκε στην Κύπρο με τις καταθέσεις είναι μια ακόμα απόδειξη πως η καπιταλιστική κρίση είναι τόσο βαθιά, που η καταστροφή κεφαλαίου αποτελεί αναγκαστικό «νόμο» για να ξεπεράσει ο καπιταλισμός την κρίση του, ο οποίος δεν μπορεί να αφήσει ανέγγιχτους και τους ίδιους τους κεφαλαιοκράτες. Αλλωστε είναι γνωστός ο μύθος της προηγούμενης μεγάλης κρίσης του ’30, σύμφωνα με τον οποίο οι τραπεζίτες… πηδούσαν από τα παράθυρα των τραπεζών τους.
Δεύτερον, σ’ αυτή την αναγκαστική καταστροφή κεφαλαίου στην οποία οδηγούνται και κεφαλαιοκράτες, οι ισχυρότεροι εξ αυτών θέλουν να πλήξει τους πιο αδύναμους της συνομοταξίας τους. Εντούτοις δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς ότι και ο κυρίαρχος λύκος (εν προκειμένω γερμανικός) και ο ηττημένος λύκος (εν προκειμένω ρώσικος) στην ίδια αγέλη ανήκουν.
Όσον αφορά τώρα την παρουσίαση της υπερεπέκτασης του χρηματοπιστωτικού τομέα ως μια τάχα «παρέκκλιση» από τον «Καλό καπιταλισμό», πρόκειται για μια «παρέκκλιση» τόσο «νέα» όσο «νέα» μπορεί να θεωρηθεί και η εμφάνιση του χρηματιστικού κεφαλαίου, δηλαδή της σύμφυσης μεταξύ βιομηχανικού και τραπεζικού κεφαλαίου. Στην πραγματικότητα μάλιστα, το ρολόι πρέπει να γυρίσει πολύ πιο πίσω. Η «ηγεμονία» αυτή χρονολογείται ως τάση ήδη από την εποχή που συντελέστηκε το πέρασμα των κοινωνιών από την απλή εμπορευματική κυκλοφορία στην κυκλοφορία του χρήματος.
Πρόκειται για ένα γεγονός που -όπως παρατηρεί ο Μαρξ- οδήγησε τον Αριστοτέλη στα Πολιτικά του να προβεί στο διαχωρισμό της «χρηματιστικής» από την «οικονομική». Ο Αριστοτέλης σημείωνε ότι για την πρώτη, τη χρηματιστική, «φαίνεται να μην υπάρχει κανένα όριο για τον πλούτο και την απόκτηση του» και ότι για «τη χρηματιστική δεν υπάρχουν όρια του σκοπού της, αλλά ο σκοπός της είναι ο απόλυτος πλουτισμός».
Η ανθρωπότητα, δυόμισι χιλιετηρίδες μετά τον Αριστοτέλη και δυο αιώνες μετά τις αναλύσεις του Μαρξ για το «πλασματικό χρήμα», ζει ακριβώς τις συνέπειες της πέραν κάθε ορίου χρηματιστικής επικυριαρχίας. Η τελευταία δεν συνιστά «παρέκκλιση» για τον καπιταλισμό, αλλά δομικό και συστατικό του στοιχείο. Ας δούμε κατ’ αρχάς τα στοιχεία:
• Στο Λουξεμβούργο του κ. Γιούνκερ, πρώην προέδρου του Eurogroup, ο χρηματοπιστωτικός τομέας δεν είναι 7 φορές μεγαλύτερος από το ΑΕΠ της χώρας όπως στην Κύπρο, αλλά 20 φορές μεγαλύτερος…
• Στην Ελβετία, το μέγεθος δύο μόνο τραπεζών, της UBS και της Credit Suisse, είναι σχεδόν 7 φορές μεγαλύτερο από το ΑΕΠ όλης της χώρας…
• Στο Βέλγιο, δύο τράπεζες, η Dexia και η Fortis έχουν μέγεθος σχεδόν 4 φορές μεγαλύτερο από το ΑΕΠ της χώρας…
• Στη Βρετανία, τρεις τράπεζες, οι RBS, Barclays και HSBC, έχουν μέγεθος 4 φορές μεγαλύτερο από το ΑΕΠ της χώρας…
• Στη Γερμανία, μία μόνο τράπεζα, η Deutsche Bank, έχει μέγεθος που ανέρχεται σχεδόν στο ΑΕΠ όλης της χώρας…
• Στη Γαλλία, μία μόνο τράπεζα, η BNP Paribas, έχει μέγεθος που ξεπερνά όλο το ΑΕΠ της χώρας…
• Στην Ισπανία, μία μόνο τράπεζα, η Santander, έχει μέγεθος όσο και το ΑΕΠ της χώρας…
• Σε Σουηδία και Ολλανδία, το μέγεθος του τραπεζικού τομέα ξεπερνά κατά 3,5 φορές το ΑΕΠ των δύο χωρών…
• Σύμφωνα με την «Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών» για το έτος 2010 το μέγεθος του χρηματοπιστωτικού τομέα όσον αφορά μόνο τους «άυλους τίτλους» ξεπέρασε τα 1.030 δισ. δολάρια, όταν την ίδια χρονιά το παγκόσμιο ΑΕΠ ήταν μόλις 62 δισ. δολάρια. Δηλαδή, ήταν μεγαλύτερος κατά 16 τουλάχιστον φορές…
• Στην Αμερική, εν μέσω κρίσης, στο τρίτο τρίμηνο του 2009, το 80% της αύξησης των συνολικών κερδών προερχόταν από τον χρηματοπιστωτικό τομέα, ο οποίος, όμως, αντιπροσωπεύει μόνο το 25% της αμερικανικής οικονομίας.
• Στην Ευρώπη το 2007-2008, ενώ το σύνολο της οικονομίας παρουσίαζε ρυθμούς μεγέθυνσης 3%, οι τράπεζες εμφάνιζαν ρυθμούς επέκτασης των κερδοσκοπικών τους κεφαλαίων από 40% μέχρι και 80% το χρόνο. Ταυτόχρονα, ενώ το εθνικό προϊόν αύξανε με ετήσιο ρυθμό 4%, ο δανεισμός της οικονομίας αύξανε με ρυθμό ανώτερο του 8%.
Όλα αυτά περιγράφονται θαυμάσια στην κινηματογραφική ταινία Χριστόφορος Κολόμβος, όταν ο ομώνυμος ήρωας αναφωνεί:
«Πίστη, ελπίδα, φιλευσπλαχνία, αλλά πιο σπουδαίο απ’ όλα αυτά είναι το τραπεζικό κέρδος»…
Την αιτία για τα παραπάνω την εξηγεί ο Μαρξ στο Κεφάλαιο, όπου παρατηρεί ότι, στην επιδίωξη του για ένα κέρδος της τάξης του 300%, δεν υπάρχει έγκλημα που να μην είναι έτοιμος να διαπράξει ο καπιταλιστής, ριψοκινδυνεύοντας ακόμα και να οδηγηθεί ο ίδιος στην κρεμάλα, όταν τα πράγματα σκουρύνουν. Και τώρα, επί κρίσης, τα πράγματα έχουν σκουρύνει…
Εκείνο το 300% για το οποίο μιλούσε ο Μαρξ, και για το οποίο ο καπιταλιστής είναι έτοιμος να διαπράξει κάθε έγκλημα, αποτελεί τη σύγχρονη πραγματικότητα και την τυπική λειτουργία του ιμπεριαλισμού, από την εποχή που ο Λένιν έκανε λόγο για τον «τοκογλυφικό ιμπεριαλισμό». Φάση κατά την οποία «οι τράπεζες μετεξελίσσονται από τον μετριόφρονα ρόλο των μεσολαβητών σε πανίσχυρους μονοπωλητές, που διαθέτουν σχεδόν όλο το χρηματικό κεφάλαιο του συνόλου των καπιταλιστών και των μικρονοικοκυραίων…».
Ιδού πώς στο παραπάνω πλαίσιο προκύπτει η «φούσκα» ως αποτέλεσμα της έμφυτης ροπής του χρηματιστικού κεφαλαίου (δηλαδή της σύμφυσης βιομηχανικού και τραπεζικού κεφαλαίου) στην αναζήτηση κέρδους:
• Το 1980, η αξία των παγκόσμιων χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων ήταν 12 τρισεκατομμύρια δολάρια ή περίπου 100% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
• Το 1995 είχε ήδη φτάσει στα 64 τρισεκατομμύρια δολάρια ή περίπου 200% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
• Το 2005 είχε εκτιναχτεί στα 140 τρισεκατομμύρια δολάρια ή πάνω από 300% του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 2007 στο 350% του παγκόσμιου ΑΕΠ!
Σε διάστημα λιγότερο της τριακονταετίας, δηλαδή, τα περιουσιακά στοιχεία που με τη μορφή μετοχών, ομολόγων κτλ. κατείχαν στα χέρια τους τραπεζίτες και κάθε λογής κεφαλαιούχοι και ιδιώτες αυξήθηκαν κατά 1.500%!
Ανακεφαλαιώνουμε:
1.0 όγκος των συναλλαγών που αφορά την πραγματική οικονομία δεν αντιπροσωπεύει παρά μόνο το 2% του συνόλου των χρηματικών συναλλαγών.
2. Το ενεργητικό των τραπεζών τη στιγμή της εκδήλωσης της κρίσης ήταν τριπλάσιο από το παγκόσμιο ΑΕΠ και η αξία των παραγώγων 16 φορές (!) μεγαλύτερη από το παγκόσμιο ΑΕΠ.
3. Ενώ το 2006 το παγκόσμιο ΑΕΠ ήταν 47 τρισ. δολάρια, η αξία των μετοχών ήταν 51 τρισ. δολάρια, των ομολόγων 68 τρισ. δολάρια και των παραγώγων… 473 τρισεκατομμύρια. Το 2009, το μέγεθος των παραγώγων είχε ανέλθει στα 900 δισ. δολάρια!
4. Σε κάθε κράτος της Ευρώπης ο κύκλος εργασιών των τραπεζών που δραστηριοποιούνται στο έδαφος του υπερβαίνει κατά πολύ το ΑΕΠ της χώραςς. Μεσούσης της κρίσης, ο κύκλος εργασιών των τραπεζών στην Ιρλανδία ανήρχετο στο 700% του ΑΕΠ της χώρας, στην Ελβετία στο 650%, στη Γαλλία 320%, στη Γερμανία στο 280%.
5. Στην ευρωζώνη, όπου το ΑΕΠ των χωρών που την απαρτίζουν κινείται στα 10 τρισ. ευρώ, το ενεργητικό των τραπεζών ήταν το 2010 πάνω από 43 τρισ. ευρώ, δηλαδή 4 και πλέον φορές μεγαλύτερο.
6. Κάθε δευτερόλεπτο, στον σύγχρονο κόσμο διακινούνται με ηλεκτρονική μορφή στην παγκόσμια αγορά χρήματος περί τα 320 δισ. δολάρια.
7. Το 2008, τα παράγωγα διεθνώς αναλογούσαν στο 976% του Παγκόσμι¬ου Ακαθάριστου Προϊόντος!
Τι σημαίνουν τα προηγούμενα;
α) Ότι η χρηματοπιστωτική «φούσκα» και η υπερεπέκταση του χρηματοπιστωτικού τομέα δεν συνιστά παρά μια τυπική λειτουργία του καπιταλισμού από συστάσεως του και ειδικά στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο.
β) Ο λεγόμενος «καπιταλισμός-καζίνο», που εντελώς πρόσφατα κάποιοι ανακάλυψαν, είναι ο μόνος μονοπωλιακός καπιταλισμός που υπήρξε, υπάρχει και μπορεί να υπάρξει. Ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, όπως τονίζει ο Λένιν στον Ιμπεριαλισμό, το 40% του συνολικού πλούτου της Βρετανίας προερχόταν από τόκους κεφαλαίων που ήταν τοποθετημένα στο εξωτερικό.
Ως εκ τούτου, μετά μάλιστα τις τοποθετήσεις του κ. Σόιμπλε, της κας Λαγκάρντ, της Αγίας Οικογένειας των Βρυξελλών εν συνόλω, που δικαιολόγησαν τις αποφάσεις τους για την Κύπρο στο όνομα της ανάγκης, όπως είπαν, να μειωθεί το μέγεθος του τραπεζικού τομέα του νησιού, ισχύει αυτό ακριβώς που γράψει ο Σαίξπηρ στον Έμπορο της Βενετίας:
«Για τους σκοπούς του ο Διάβολος μπορεί να απαγγείλει ακόμα και την Αγία Γραφή»!
Περίμενα να υποβληθεί σε επέμβαση, να περάσει το χειρουργείο και μετά να γράψω. Γνώριζα όλες τις λεπτομέρειες από την αρχή. Το χειρουργείο ολοκληρώθηκε και οι γιατροί εκφράζουν την αισιοδοξία τους για την πορεία της υγείας του ασθενούς.