Κατά τα τελευταία δύο χρόνια, καθώς τα δεινά της ευρωζώνης έχουν ξεδιπλωθεί μπροστά στα μάτια μας, οι διεθνείς επενδυτές έχουν πάθει ψύχωση με μια μικρή χώρα στην άκρη της περιοχής: την Ελλάδα.
Αλλά καλά θα κάνετε να παρακολουθείτε και ένα άλλο ψαράκι στη λίμνη: τη Φινλανδία. Γιατί στη Φινλανδία, που δεν έχει δημιουργήσει πολύ δράμα, ακριβώς επειδή είναι ένα από τα ισχυρότερα μέλη της ευρωζώνης, βρίσκονται σε εξέλιξη κάποιες συναρπαστικές συζητήσεις. Πιο συγκεκριμένα, καθώς η κρίση της ευρωζώνης εξελίσσεται, κάποιες φινλανδικές επιχειρήσεις και κυβερνητικά στελέχη αναλογίζονται την έξοδο από την νομισματική ένωση.
Κανείς στη Φινλανδία δεν αναμένει αυτό να συμβεί σύντομα, αν συμβεί ποτέ. Πράγματι, οι περισσότεροι φορείς χάραξης πολιτικής είναι κατηγορηματικά αντίθετοι με την ιδέα, δεδομένου ότι πολλοί ελπίζουν ότι η κρίση περνάει σιγά σιγά. Αλλά όπως λέει ο Heikki Neimelaeinen, διευθύνων σύμβουλος του Δημοτικού Συμβουλίου Εγγύησης: « Έχουμε αρχίσει να συζητάμε ανοιχτά το μηχανισμό του ευρώ, την έξοδο, χωρίς να αναφέρει κανείς ότι θα κινήσει μια τέτοια διαδικασία.» Και αυτό , με τη σειρά του, έχει αποτελέσει το έναυσμα για περίεργες οικονομικές συζητήσεις.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, για παράδειγμα, η ιδέα της διατήρησης του ευρώ ως νόμιμου χρήματος παράλληλα με τη δραχμή έχει προταθεί από ορισμένους οικονομολόγους ως μια τεχνική για την έξοδο από το ευρώ, χωρίς επίσημη στάση πληρωμών. Αυτή η προσέγγιση έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν, όπως στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης (το 1923), της Σοβιετικής Ένωσης (όταν κατέρρευσε στις αρχές της δεκαετίας του 1990), και πιο πρόσφατα, σε ορισμένες αναδυόμενες αγορές.
Όμως, για τη Φινλανδία η έννοια είναι διαφορετική. Αν μια χώρα όπως η Ελλάδα υιοθετήσει το δικό της νόμισμα, παράλληλα με το ευρώ, αυτό θα μπορούσε να γίνει από θέση αδυναμίας και ίσως χρειαστεί να εξαναγκάσει τους πολίτες της να κρατήσουν τη δραχμή.
Ωστόσο, όπως σημειώνει η σκανδικανιβική τράπεζα Nordea σε πρόσφατη έκθεση της: «η έξοδος της Φινλανδίας θα διαφέρει από μια ελληνική έξοδο, επειδή σε μια ισορροπημένη εθνική οικονομία μπορεί, θεωρητικά, να συνυπάρχουν δύο νομίσματα, ακόμη και για μια μακρά μεταβατική περίοδο, με ισοτιμία των νέων markka στο ευρώ 1:1, κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου.»
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με αυτό το σενάριο η φινλανδική κεντρική τράπεζα θα μπορούσε να αφήσει ουσιαστικά τους καταναλωτές και τους πελάτες της να επιλέξουν ποιο νόμισμα προτιμούν να χρησιμοποιήσουν. «Τα ευρώ δεν θα μετατραπούν αυτόματα σε markka. Όλες οι καταθέσεις, το χρέος και οι συναλλαγές θα παραμείνουν σε ευρώ μέχρις ώτου οι καταθέτες μεταφέρουν τις καταθέσεις τους σε λογαριασμούς σε markka και τροποποιήσουν τις συμβάσεις τους,» γράφει η Nordea.
Προσθέτει ότι, «κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, η Τράπεζα της Φινλανδίας θα προσφέρει ευρώ και συνάλλαγμα markkas σε αναλογία 1:1, και με τους δύο τρόπους». Μόνο αργότερα θα επικρατήσουν τα markka έναντι του ευρώ και θεωρητικά θα μπορούσαν να παραμείνουν ως νόμιμο χρήμα.
Είτε οι Φινλανδοί επιλέξουν να μετατρέψουν τα ευρώ τους, το θεωρητικό αυτό σενάριο, θα εξαρτηθεί από την κατεύθυνση που θεωρούν ότι θα ακολουηθήσει το markka. Αυτή τη στιγμή, οι περισσότεροι επενδυτές θα περιμένουν να σημειώσει ραγδαία άνοδο. Κατά το παρελθόν έτος εξάλλου η Φινλανδία έχει θεωρηθεί ως ένα καταφύγιο. Αν αυτό συνεχιστεί, θα μπορούσε να «οδηγήσει σε ένα μαζικό κίνημα επενδυτών, το οποίο θα ενισχύσει το νόμισμα περισσότερο από ό,τι δικαιολογεί η κατάσταση της πραγματικής οικονομίας».
Αλλά είναι δυνατόν να φανταστεί κανείς ένα εναλλακτικό σενάριο. Πριν από την τελευταία δεκαετία, η Φινλανδία γνώρισε περιόδους οικονομικής αστάθειας, και το μικρό μέγεθος κάθε νέας ομολογιακής αγοράς σε markka θα μπορούσε να οδηγήσει επίσης σε φυγή κεφαλαίων.
Και κανείς δεν μπορεί να υπολογίζει στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για να επαναφέρει την ομαλότητα μετά από οποιαδήποτε αστάθεια. Έτσι και αλλιώς, ένα από τα κεντρικά προβλήματα με οποιοδήποτε παράλληλο νόμισμα είναι ότι δεν είναι σαφές ποιος υποτίθεται ότι είναι υπεύθυνος, ή θα αναλάβει την ευθύνη για τις απώλειες. Αποτελεί μικρή έκπληξη, λοιπόν, ότι τα παράλληλα νομίσματα έχουν σπάνια λειτούργησει, χωρίς δρακόντειους ελέγχους κεφαλαίου.
Τώρα, όπως σημειώνεται παραπάνω, οι συζητήσεις όπως αυτή με τη Nordea είναι ακόμη υποθετικές. Όπως δήλωσε πρόσφατα ένας από τους κορυφαίους επενδυτές της Φινλανδίας στη Νέα Υόρκη: «Η επιχειρηματική κοινότητα και οι πολιτικοί είναι πολύ φοβισμένοι για να αφήσουν το ευρώ … είναι απίθανο να το κάνουν.»
Αλλά αξίζει να θυμηθούμε ότι οι περισσότεροι Φινλανδοί απεχθάνονται τις διασώσεις της ΕΚΤ. Έχοντας έρθει αντιμέτωποι με τη δημιουργική καταστροφή στη δική τους ιστορία, απεχθάνονται τώρα τον ηθικό κίνδυνο με πουριτανικό ζήλο. Και όσο μεγαλύτερη είναι η κρίση της ευρωζώνης, τόσο πιο εύκολο γίνεται να φανταστούμε πλέον το αδιανόητο.
Ίσως ήρθε η ώρα για τον Πρόεδρο της ΕΚΤ, τον Mario Draghi να επισκεφθεί το Ελσίνκι. Αν μη τι άλλο, η έκθεση της Nordea είναι μια επίκαιρη υπενθύμιση ότι δεν είναι μόνο η Ελλάδα και η Ισπανία, που έχουν πλέον την ικανότητα να εκπλήσσουν.
