Προτού εμβαθύνουμε στους κινδύνους της εξάλειψης των μετρητών και του να μας επιβληθεί να γίνονται όλες οι συναλλαγές με ψηφιακό τρόπο, ας μιλήσουμε εν συντομία για τις νομικές πτυχές του χρήματος. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως και σε όλες τις οικονομίες που έχουν νόμους περί νομίμου χρήματος, μόνο τα μετρητά αναγνωρίζονται ως χρήματα. Κάποιοι μπορεί να πιστεύουν ότι το υπόλοιπο των τραπεζικών λογαριασμών τους είναι επίσης χρήματα, αλλά αυτό δεν είναι ακριβώς έτσι. Το τραπεζικό σας υπόλοιπο απέχει ένα σκαλί από το να αποτελεί νόμιμο χρήμα.
Όλες οι τράπεζες οφείλουν να διατηρούν ισολογισμούς μίνιμουμ αποθεματικών, σε μετρητά που βρίσκονται είτε στα θησαυροφυλάκια τους – ένα πολύ μικρό ποσό – είτε στους «λογαριασμούς αποθεματικών» τους στα κατά τόπους υποκατάστημα της Κεντρικής Τράπεζας (υπάρχουν δώδεκα στις ΗΠΑ). Αυτοί οι ισολογισμοί αποθεματικών μπορούν να μετατραπούν σε πραγματικά χρήματα ή σε μετρητά, κατά την κρίση της τράπεζάς σας. Ωστόσο, τα συνολικά μετρητά στην οικονομία μας περιλαμβάνουν επίσης μετρητά που διατηρούνται εκτός του τραπεζικού συστήματος, όπως τα χρήματα στο πορτοφόλι σας, στον κουμπαρά, ή κάποιο προσωπικό θησαυροφυλάκιο.
Το σύνολο των τραπεζικών αποθεματικών συν τα μετρητά που διατηρούνται εκτός του τραπεζικού συστήματος είναι γνωστό ως νομισματική βάση. Η νομισματική βάση δεν είναι ίδια με την προσφορά χρήματος. Το μεγαλύτερο μέρος της προσφοράς χρήματος αποτελείται από τραπεζικές πιστώσεις που δεν υποστηρίζονται από αποθεματικά. Όταν οι τράπεζες σας χορηγούν δάνεια, πιστώνουν τον λογαριασμό σας, ο οποίος γίνεται χρήμα τραπεζικής πίστωσης. Ναι, αυτά τα χρήματα τα δημιούργησε η τράπεζα από αέρα κοπανιστό. Παρατηρήστε ότι οι τράπεζες δεν δημιούργησαν αποθεματικά, μόνο πίστωσαν χρήματα, κάτι που δεν είναι το ίδιο.
Από τον Ιούλιο του 2023, η νομισματική βάση στις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν 5,5 τρισεκατομμύρια δολάρια, ενώ το Μ3 —το συνολικό τραπεζικό πιστωτικό χρήμα— ήταν 20,9 τρισεκατομμύρια δολάρια! Έτσι, αν όλοι ζητούσαν πραγματικά χρήματα, δηλαδή μετρητά, οι τράπεζες θα μπορούσαν να ικανοποιήσουν μόνο το ένα τέταρτο των αιτημάτων (σ.σ. κάτι παρόμοιο ισχύει για όλες τις τράπεζες στον κόσμο). Η πιθανότητα πτώχευσης της τράπεζάς σας είναι πραγματική. Πάνω από εννέα χιλιάδες τράπεζες των ΗΠΑ χρεοκόπησαν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του 1930.
Οι κίνδυνοι των ηλεκτρονικών συναλλαγών
Η δυνατότητά σας να διατηρείτε πραγματικά μετρητά, όχι μόνο τραπεζικούς λογαριασμούς προσβάσιμους μέσω επιταγών ή ηλεκτρονικών μέσων, σας προστατεύει από τα αναπόφευκτα προβλήματα υποδομής που σχετίζονται με οποιοδήποτε ηλεκτρονικό σύστημα αλλά και από την στιγμιαία κατάσχεση τουλάχιστον μέρους των χρημάτων σας. Τα μετρητά είναι ανώνυμα ενώ ο τραπεζικός λογαριασμός δεν είναι. Εάν συμβεί κάτι, θα εξακολουθείτε να μπορείτε να ενεργείτε στο όριο των μετρητών που τυχαίνει να έχετε στη διάθεσή σας.
Τώρα, ας πούμε ότι τα μετρητά έχουν εξαλειφθεί με κάποιο νόμιμο τρόπο και ότι έχετε εξοργίσει την εξουσία για κάποιο λόγο—πιθανότατα επειδή της εναντιωθήκατε και ζητήσατε κι από άλλους να της εναντιωθούν επίσης. Το μόνο που έχουν να κάνουν οι τράπεζες είναι να παγώσουν τον τραπεζικό σας λογαριασμό, ή να τον καταργήσουν εντελώς. Υπάρχουν δύο παραδείγματα αυτού του πράγματος, που συνέβησαν στο πρόσφατο παρελθόν.
Πρώτον, η κυβέρνηση του Καναδά πάγωσε τους τραπεζικούς λογαριασμούς όλων όσων συμμετείχαν στη γενική απεργία των Καναδών φορτηγατζήδων συν όσων τους βοήθησαν. Δεύτερον, ο Βρετανός πολιτικός Νάιτζελ Φάρατζ είδε τους λογαριασμούς του να κλείνουν για πολιτικούς λόγους και διαπίστωσε ότι καμία άλλη βρετανική τράπεζα δεν ήταν πρόθυμη να τον εξυπηρετήσει. Χωρίς τα μέσα για να χρησιμοποιεί τα χρήματά του, ο Farage έφτασε πολύ κοντά στον εκπατρισμό. Ωστόσο, σκεφτείτε το λίγο: Δεν θα μπορούσατε να βάλετε καύσιμα στο αυτοκίνητό σας, να αγοράσετε είδη παντοπωλείου, να πληρώσετε το ενοίκιο σας, ή να κάνετε εκατό άλλα πράγματα, χωρίς την πρόσβαση σε έναν τραπεζικό λογαριασμό.
Οι κίνδυνοι από το ψηφιακό νόμισμα της Κεντρικής Τράπεζας (CBDC)
Όλες οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες του κόσμου καταρτίζουν σχέδια για τη θέσπιση ψηφιακών νομισμάτων που θα ελέγχουν οι ίδιες. Αυτό είναι πολύ επικίνδυνο για τις πολιτικές μας ελευθερίες. Τώρα πλέον το κράτος δεν θα χρειαζόταν να επιδιώξει τη συνεργασία των τραπεζών για να παγώσει τους λογαριασμούς σας, ή να σας θέσει εκτός τραπεζικού συστήματος (‘‘debanking’’) πλήρως, όπως έκανε το βρετανικό τραπεζικό σύστημα στον Νάιτζελ Φάρατζ. Με το πάτημα ενός πλήκτρου, δεν θα είχατε πρόσβαση στους οικονομικούς λογαριασμούς σας—χωρίς καύσιμα για το αυτοκίνητό σας, φαγητό για την οικογένειά σας ή θερμότητα για το σπίτι σας.
Κανείς δεν πρέπει να επιτρέπεται να κατέχει τέτοια τεράστια εξουσία, η οποία είναι πραγματικά ένα ζήτημα ζωής και θανάτου. Όπως είναι φυσικό, τα ψηφιακά νομίσματα προωθούνται σαν «αποτελεσματικά και σύγχρονα». Δεν είναι καθόλου τέτοιο πράγμα. Πρόκειται για ένα ζήτημα πολιτικών ελευθεριών και πρέπει να σταματήσει
*Ο Patrick Barron είναι ιδιωτικός σύμβουλος στον τραπεζικό κλάδο. Έχει διδάξει ένα εισαγωγικό μάθημα στα αυστριακά οικονομικά για αρκετά χρόνια στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα. Έχει επίσης διδάξει στο Graduate School of Banking του Πανεπιστημίου του Wisconsin για περισσότερα από είκοσι πέντε χρόνια και έχει παρουσιάσει πολλές παρουσιάσεις στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
