Ένας Γερμανός ψυχοθεραπευτής ταξιδεύει στην Ελλάδα. Αυτό που βλέπει ξεπερνά και τους χειρότερους εφιάλτες του. Η Melanie Mühl καταγράφει τις εμπειρίες του στην Frankfurter Allgemeine Zeitung.
Το τραύμα είναι η ειδικότητα του Georg Pieper. Κάθε φορά που μια καταστροφή χτυπά τη Γερμανία, ο «τραυματολόγος» είναι παρόν. Μετά τις επιθέσεις στο Όσλο και την Ουτόγια, ο Pieper ταξίδεψε στη Νορβηγία για να εποπτεύσει τους συναδέλφους του εκεί. Ξέρει τι σημαίνει να εξετάζεις από κοντά και να μετράς την έκταση μίας καταστροφής.
Τον Οκτώβριο, ο Pieper πέρασε λίγες μέρες στην Αθήνα, όπου έδωσε μαθήματα σε ψυχιάτρους, ψυχολόγους και γιατρούς για τη θεραπεία των τραυμάτων. Παρά το γεγονός ότι ο ίδιος είχε προετοιμαστεί για ορισμένα σοκ, η πραγματικότητα ήταν ακόμα χειρότερη από ό,τι φανταζόταν.
Για τους Γερμανούς που παρακολουθούν ειδήσεις, η κρίση είναι κάτι πολύ απόμακρο. Όροι όπως «ταμείο διάσωσης» ή «τρύπες δισεκατομμυρίων ευρώ» παραβιάζουν την ακοή μας. Αντί να κατανοήσουμε το παγκόσμιο πλαίσιο, βλέπουμε την Άνγκελα Μέρκελ στο Βερολίνο, στις Βρυξέλλες ή κάπου αλλού, να βγαίνει από σκούρες λιμουζίνες με μια σοβαρή έκφραση στο πρόσωπό της.
Εμείς δεν μαθαίνουν όλη την αλήθεια, ούτε για την Ελλάδα, ούτε για τη Γερμανία, ούτε για την Ευρώπη. Ο Pieper αποκαλεί αυτό που συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας μια «τεράστια προσπάθεια μετατόπισης». Ειδικά ο μηχανισμός άμυνας των πολιτικών λειτουργεί υπέροχα.
Τον Οκτώβριο, ο Pieper πέρασε λίγες μέρες στην Αθήνα, όπου έδωσε μαθήματα σε ψυχιάτρους, ψυχολόγους και γιατρούς για τη θεραπεία των τραυμάτων. Παρά το γεγονός ότι ο ίδιος είχε προετοιμαστεί για ορισμένα σοκ, η πραγματικότητα ήταν ακόμα χειρότερη από ό,τι φανταζόταν.
Για τους Γερμανούς που παρακολουθούν ειδήσεις, η κρίση είναι κάτι πολύ απόμακρο. Όροι όπως «ταμείο διάσωσης» ή «τρύπες δισεκατομμυρίων ευρώ» παραβιάζουν την ακοή μας. Αντί να κατανοήσουμε το παγκόσμιο πλαίσιο, βλέπουμε την Άνγκελα Μέρκελ στο Βερολίνο, στις Βρυξέλλες ή κάπου αλλού, να βγαίνει από σκούρες λιμουζίνες με μια σοβαρή έκφραση στο πρόσωπό της.
Εμείς δεν μαθαίνουν όλη την αλήθεια, ούτε για την Ελλάδα, ούτε για τη Γερμανία, ούτε για την Ευρώπη. Ο Pieper αποκαλεί αυτό που συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας μια «τεράστια προσπάθεια μετατόπισης». Ειδικά ο μηχανισμός άμυνας των πολιτικών λειτουργεί υπέροχα.
Επαιτεία και ψαχούλεμα για τροφή
Τον Οκτώβριο του 2012 είδε μια Ελλάδα, όπου σε μεγάλο βαθμό οι έγκυες γυναίκες γυρνούσαν τριγύρω, πηγαίνοντας από νοσοκομείο σε νοσοκομείο για επαιτεία, αλλά επειδή δεν είχαν ούτε ασφάλιση υγείας ούτε αρκετά χρήματα, κανείς δεν ήθελε να τους βοηθήσει να φέρουν το παιδί τους στον κόσμο. Σε ένα προάστιο της Αθήνας, άνθρωποι που ανήκαν μέχρι πρόσφατα στη μεσαία τάξη, μάζευαν φρούτα και λαχανικά πεταμένα στους δρόμους.
Ένας γέρος είπε ότι δεν έχει πλέον χρήματα για το φάρμακο για την καρδιά του. Η σύνταξή του είχε μειωθεί κατά το ήμισυ. Είχε εργαστεί για περισσότερα από σαράντα χρόνια, και νόμιζε ότι τα είχε κάνει όλα σωστά. Τώρα πλέον δεν καταλαβαίνει τον κόσμο.
Οι άνθρωποι που πάνε σε ένα νοσοκομείο πρέπει να φέρουν το δικό τους κρεβάτι, ακόμα και την τροφή τους. Δεδομένου ότι το προσωπικό καθαριότητας απολύθηκε, γιατροί και νοσηλευτές, οι οποίοι δεν έχουν πληρωθεί εδώ και μήνες, καθαρίζουν τις πτέρυγες. Δεν υπάρχουν αρκετά γάντια μιας χρήσης και καθετήρες και η ΕΕ προειδοποιεί για τον κίνδυνο εξάπλωσης λοιμωδών νοσημάτων.
Ολόκληρες πολυκατοικίες έχουν σταματήσει να βάζουν πετρέλαιο, λόγω έλλειψης χρημάτων. Την άνοιξη, ένας 77χρονος αυτοπυροβολήθηκε μπροστά στο αθηναϊκό Κοινοβούλιο. Λίγο πριν από την πράξη του, λέγεται ότι φώναξε: «Μόνο έτσι θα αφήσω τα παιδιά μου χωρίς χρέη». Τα τελευταία τρία χρόνια το ποσοστό αυτοκτονιών στην Ελλάδα έχει διπλασιαστεί.
Τον Οκτώβριο του 2012 είδε μια Ελλάδα, όπου σε μεγάλο βαθμό οι έγκυες γυναίκες γυρνούσαν τριγύρω, πηγαίνοντας από νοσοκομείο σε νοσοκομείο για επαιτεία, αλλά επειδή δεν είχαν ούτε ασφάλιση υγείας ούτε αρκετά χρήματα, κανείς δεν ήθελε να τους βοηθήσει να φέρουν το παιδί τους στον κόσμο. Σε ένα προάστιο της Αθήνας, άνθρωποι που ανήκαν μέχρι πρόσφατα στη μεσαία τάξη, μάζευαν φρούτα και λαχανικά πεταμένα στους δρόμους.
Ένας γέρος είπε ότι δεν έχει πλέον χρήματα για το φάρμακο για την καρδιά του. Η σύνταξή του είχε μειωθεί κατά το ήμισυ. Είχε εργαστεί για περισσότερα από σαράντα χρόνια, και νόμιζε ότι τα είχε κάνει όλα σωστά. Τώρα πλέον δεν καταλαβαίνει τον κόσμο.
Οι άνθρωποι που πάνε σε ένα νοσοκομείο πρέπει να φέρουν το δικό τους κρεβάτι, ακόμα και την τροφή τους. Δεδομένου ότι το προσωπικό καθαριότητας απολύθηκε, γιατροί και νοσηλευτές, οι οποίοι δεν έχουν πληρωθεί εδώ και μήνες, καθαρίζουν τις πτέρυγες. Δεν υπάρχουν αρκετά γάντια μιας χρήσης και καθετήρες και η ΕΕ προειδοποιεί για τον κίνδυνο εξάπλωσης λοιμωδών νοσημάτων.
Ολόκληρες πολυκατοικίες έχουν σταματήσει να βάζουν πετρέλαιο, λόγω έλλειψης χρημάτων. Την άνοιξη, ένας 77χρονος αυτοπυροβολήθηκε μπροστά στο αθηναϊκό Κοινοβούλιο. Λίγο πριν από την πράξη του, λέγεται ότι φώναξε: «Μόνο έτσι θα αφήσω τα παιδιά μου χωρίς χρέη». Τα τελευταία τρία χρόνια το ποσοστό αυτοκτονιών στην Ελλάδα έχει διπλασιαστεί.
Ο ανεμοστρόβιλος της αδυναμίας
Το τραύμα είναι ένα γεγονός που κλονίζει θεμελιωδώς τον κόσμο του ατόμου. Η εμπειρία είναι τόσο μεγάλη, ώστε παρασύρει το θύμα σε μια δίνη απόλυτης αδυναμίας. Μόνο ένας κυνικός που μιλά για την Ελλάδα κάνει λόγο για «κοινωνική παρακμή». Αυτό που βιώνουμε τώρα είναι ένα συλλογικό τραύμα.
«Οι Έλληνες άνδρες έχουν πληγεί ιδιαίτερα από την κρίση», λέει ο Pieper. Πολύ περισσότερο από ό, τι οι γυναίκες, οι άνδρες αντλούν την ταυτότητά τους από την εργασία τους – με άλλα λόγια, την αξία τους στην αγορά εργασίας. Αλλά η αξία στην αγορά της συντριπτικής πλειοψηφίας τους συνεχίζει να μειώνεται. Αυτή είναι επίσης μια επίθεση στο ανδρισμό τους. Ψυχικές ασθένειες, όπως η κατάθλιψη, εξαπλώνονται σα μια επιδημία σε όλη την Ελλάδα. Κανέναν δεν θα πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι τα τρία τέταρτα όσων αυτοκτονούν είναι άνδρες.
Κάποιος δεν πρέπει να είναι ούτε απαισιόδοξος, ούτε ειδικός για να αντιληφθεί τι σημαίνει αυτό για τις κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και για τους δεσμούς που κρατούν τη συνοχή στην ελληνική κοινωνία.
Ο θυμός για ένα διεφθαρμένο και διεστραμμένο εγχώριο σύστημα και για το διεθνές πολιτικό σύστημα που ξοδεύει τα χρήματα των δόσεων για την ενίσχυση και διάσωση των τραπεζών, αλλά όχι για να σώσει τους ανθρώπους, είναι τρομερός. Και αυξάνεται συνεχώς. Οι άνδρες φέρνουν αυτή την οργή στο σπίτι τους, στις οικογένειές τους και οι γιοι τους την εκφράζουν στους δρόμους. Ο αριθμός των βίαιων συμμοριών που επιτίθενται σε μειονότητες αυξάνεται.
Το τραύμα είναι ένα γεγονός που κλονίζει θεμελιωδώς τον κόσμο του ατόμου. Η εμπειρία είναι τόσο μεγάλη, ώστε παρασύρει το θύμα σε μια δίνη απόλυτης αδυναμίας. Μόνο ένας κυνικός που μιλά για την Ελλάδα κάνει λόγο για «κοινωνική παρακμή». Αυτό που βιώνουμε τώρα είναι ένα συλλογικό τραύμα.
«Οι Έλληνες άνδρες έχουν πληγεί ιδιαίτερα από την κρίση», λέει ο Pieper. Πολύ περισσότερο από ό, τι οι γυναίκες, οι άνδρες αντλούν την ταυτότητά τους από την εργασία τους – με άλλα λόγια, την αξία τους στην αγορά εργασίας. Αλλά η αξία στην αγορά της συντριπτικής πλειοψηφίας τους συνεχίζει να μειώνεται. Αυτή είναι επίσης μια επίθεση στο ανδρισμό τους. Ψυχικές ασθένειες, όπως η κατάθλιψη, εξαπλώνονται σα μια επιδημία σε όλη την Ελλάδα. Κανέναν δεν θα πρέπει να εκπλήσσει το γεγονός ότι τα τρία τέταρτα όσων αυτοκτονούν είναι άνδρες.
Κάποιος δεν πρέπει να είναι ούτε απαισιόδοξος, ούτε ειδικός για να αντιληφθεί τι σημαίνει αυτό για τις κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και για τους δεσμούς που κρατούν τη συνοχή στην ελληνική κοινωνία.
Ο θυμός για ένα διεφθαρμένο και διεστραμμένο εγχώριο σύστημα και για το διεθνές πολιτικό σύστημα που ξοδεύει τα χρήματα των δόσεων για την ενίσχυση και διάσωση των τραπεζών, αλλά όχι για να σώσει τους ανθρώπους, είναι τρομερός. Και αυξάνεται συνεχώς. Οι άνδρες φέρνουν αυτή την οργή στο σπίτι τους, στις οικογένειές τους και οι γιοι τους την εκφράζουν στους δρόμους. Ο αριθμός των βίαιων συμμοριών που επιτίθενται σε μειονότητες αυξάνεται.
Αυτός ήταν ο λόγος που το Νοέμβριο οι Ηνωμένες Πολιτείες εξέδωσαν ταξιδιωτική οδηγία για την Ελλάδα, συμβουλεύοντας τους ανθρώπους με σκουρόχρωμη επιδερμίδα να προσέχουν. Αυτό, λέει ο Pieper, τον συγκλόνισε – το γεγονός δηλαδή ότι μια τέτοια προειδοποίηση εκδίδεται για μια χώρα όπως η Ελλάδα, η οποία θεωρείται ιδιαιτέρως φιλόξενη.
Κοινωνική κατάρρευση
Ακόμη και το πιο καταστροφικό χτύπημα δεν χρειάζεται να γονατίσει ένα άτομο, λέει ο Pieper, επειδή ο καθένας από εμάς έχει μια τεράστια θέληση να επιβιώσει. Αυτό όσον αφορά τα καλά νέα. Τα κακά νέα είναι ότι χρειάζεται ένα κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας για τη λειτουργία της κοινωνίας. Το πόση δύναμη μπορεί να έχει μια τέτοια κοινωνία φάνηκε στην Οτόγια. Όλη η Νορβηγία συμπαραστάθηκε στα θύματα της σφαγής, σαν να είχε κάποιος κρούσει τον κώδωνα της αλληλεγγύης σε ολόκληρη τη χώρα.
Στην Ελλάδα, η λειτουργική κοινωνία υπονομεύθηκε για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα που τελικά κατέρρευσε: η κρίση έχει εξαλείψει το κράτος πρόνοιας. «Σε αυτές τις δραματικές καταστάσεις», λέει ο Pieper, «ο άνθρωπος μετατρέπεται σε ένα είδος αρπακτικού». Η καθαρή ανάγκη τον οδηγεί στο να διώξει τη λογική του, ενώ ο εγωισμός αντικαθιστά την αλληλεγγύη.
Πριν από λίγες ημέρες η Διεθνής Διαφάνεια δημοσίευσε τον Δείκτη Διαφθοράς της. Η Ελλάδα κατέχει την πιο χαμηλή θέση στην ΕΕ, κοντά στην Κολομβία και το Τζιμπουτί. Τέτοια νέα είναι δηλητηριώδη. Ο Georg Pieper λέει: «Αναρωτιέμαι πόσο καιρό αυτή η κοινωνία μπορεί να αντέξει πριν εκραγεί». Η Ελλάδα βρίσκεται στο χείλος του εμφυλίου πολέμου. Αυτό μας επηρεάζει όλους.
