Εκείνον τον πολύ θερμό Ιούνιο του σωτήριου (πραγματικά σωτήριου) έτους 1789, η αίθουσα συνεδριάσεων των τριών τάξεων, στα ανάκτορα του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ ήταν κλειδωμένη (έτσι κι αλλιώς ο Λουί ήταν μανιώδης συλλέκτης κλειδιών, έβαλε ένα κλειδί παραπάνω).
Οι εκπρόσωποι λοιπόν της Γ’ Τάξης κατέλαβαν την αίθουσα του σφαιριστηρίου όπου και έδωσαν τον ιστορικό όρκο της 20ής Ιουνίου να παραμείνουν ακλόνητοι και ενωμένοι μέχρι την ψήφιση του νέου Γαλλικού Συντάγματος. Η πράξη αυτή ήταν καθόλα παράνομη. Όμως, όπως έλεγε ο Χένρι Ντέιβιντ Θορό:
«η ανυπακοή είναι το πραγματικό θεμέλιο της ελευθερίας. Οι υπάκουοι θα πρέπει να είναι σκλάβοι». Και η παράνομη αυτή πράξη οδήγησε στην ιστορική νύχτα της 4ης Αυγούστου, στη Διακήρυξη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και στην γκιλοτίνα, αν θέλετε, που κατέβηκε πάνω στο τρυφερό κεφάλι της Μαρίας Αντουανέτας.
Η ελληνική «αίθουσα του σφαιριστηρίου» υπήρξε πάντα η Πλατεία Συντάγματος. Εκατόν τριάντα τρία χρόνια έπειτα από εκείνον τον θερμό Ιούνιο, τον Οκτώβριο του 1922, ένας καθημαγμένος λαός, δημιουργεί εκεί μια μεγαλειώδη συγκέντρωση 100.000 ανθρώπων. Το αίτημα είναι πάλι η δικαιοσύνη. «Η Μικρασιατική καταστροφή δεν προήλθε είπαν από ήττα αλλά από προδοσία». Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: Μια αμφιλεγόμενη δίκη, και -εδώ αντί για γκιλοτίνα- 6 τουφεκιές! Η περίφημη «δίκη των έξι» δεν θα γινόταν ποτέ αν ο λαός δεν έβγαινε στο δρόμο να απαιτήσει δικαιοσύνη.
Η ματωμένη πλατεία Ταχρίρ, η πολύπαθη πλατεία Ταξίμ, η αιματοβαμμένη Τιεν Αν Μεν υπήρξαν πάντα μεγάλα ζυμωτήρια πολιτικών εξελίξεων, διαψεύδοντας όσους διακηρύσσουν ότι η ιστορία γράφεται μόνο από αξιόλογες ή μη πολιτικές προσωπικότητες. Η αντίσταση, η συμμετοχή, η άρνηση, η πίεση, η στήριξη, όταν εκφράζονται ομόφωνα κι ομόθυμα υποκαθιστούν το λειψό ανάστημα των ηγετών και πιάνουν τον κοντυλοφόρο της ιστορίας.
Είμαστε συνυπεύθυνοι όταν παρακολουθούμε θηριωδίες, είμαστε συμμέτοχοι όταν περνούν από δίπλα μας σκοτωμένα παιδιά, είμαστε άξιοι της τύχης μας όταν μας ξηλώνουν τα αμπέλια και τις ελιές, είμαστε εκούσιοι φουκαράδες όταν μας ψαλιδίζουν τους μισθούς, τα επιδόματα, τη σύνταξη. Και είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε χρήση της δημοκρατίας διορθώνοντας τα σφάλματα, προλαβαίνοντας τα εγκλήματα, αποτρέποντας τους εκβιασμούς που συμβαίνουν σε μας ή σε άλλους μπροστά μας. «Εκτιμώ μόνο αυτούς που μου αντιστέκονται», έλεγε ο Σαρλ Ντε Γκολ, ενώ ο Χάουαρντ Ζιν είχε πει: «To να διαμαρτύρεσαι πέρα από τα όρια του νόμου δεν είναι παρέκκλιση από τη δημοκρατία. Είναι απόλυτα αναγκαίο γι’ αυτήν».
