ΟΜΙΛΙΑ του Καθηγητή Φυσικής Αγωγής, Προέδρου ΟΠΠΑΠ, και διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αγίας Πετρούπολης Θεόδωρου Παυλίδη με Θέμα: Οι αξίες του Ολυμπισμού ΧΘΕΣ & ΣΗΜΕΡΑ

Ας προσπαθήσουμε σήμερα να διερευνήσουμε εάν οι φιλοσοφικές αρχές και τα ιδεώδη του Ολυμπισμού θεωρούνται ακόμη, από την αναβίωση των Αγώνων μέχρι και σήμερα, ένα μέσο μετάδοσης ηθικών αξιών και αρετών στον άνθρωπο.

Νωρίτερα ας κάνουμε μια συνοπτική αναδρομή στους Ολυμπιακούς αγώνες στην αρχαία Ελλάδα.

Οι γραπτές πηγές αναφέρουν ως έτος έναρξης των αγώνων το 776 π.Χ. Από το συγκεκριμένο έτος αρχίζει και ο κατάλογος των Ολυμπιονικών.

Οι Πισάτες διοργάνωναν τους αγώνες από το 688 έως το 572 π.Χ.

Το 570 π.Χ. οι Ηλείοι κατέλαβαν την Πίσα (πόλη που απείχε ελάχιστα από την Ολυμπία) και έθεσαν υπό τον έλεγχό τους τη διοργάνωση των αγώνων. Τον 5^ο αιώνα π.Χ. οι αγώνες έφτασαν στο απόγειο της δόξας τους. Στην Ελληνιστική εποχή όμως έχασαν τον αρχικό τους χαρακτήρα και μετατράπηκαν σε επαγγελματικές αθλητικές εκδηλώσεις (το βλέπουμε πολύ πιο έντονα στην σύγχρονη εποχή) κάτι που παγιώθηκε στη ρωμαϊκή εποχή.

Τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίστηκαν στην πορεία των αιώνων στον Ελλαδικό χώρο είχαν τον αντίκτυπό τους στα αθλητικά ιδεώδη των Ολυμπιακών Αγώνων με αποτέλεσμα, να επέλθει σταδιακή πτώση των ηθικών αξιών που επιδεινώθηκε αισθητά από το 146 μ.Χ. όταν η κυρίως Ελλάδα υποτάχθηκε στο Ρωμαϊκό κράτος και οι Ηλείοι έχασαν την ανεξαρτησία τους.

Το 2^ο αιώνα μ.Χ. όταν παραχωρήθηκε το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη σε όλους τους κατοίκους της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, παρατηρήθηκε και μία διεθνοποίηση των αγώνων.

Τελικά καταργήθηκαν από το Θεοδόσιο Α! το 393 μ.Χ. ( 293^η Ολυμπιάδα), όταν με διάταγμά του απαγορεύθηκε η λειτουργία όλων των ειδωλολατρικών Ιερών (θεωρήθηκαν οι αγώνες ειδωλολατρική γιορτή).

Με τους Ολυμπιακούς αγώνες σφυρηλατήθηκε η Εθνική, φυλετική και πνευματική ενότητα των Ελλήνων. Οι αγώνες συνδύαζαν το βαθύ θρησκευτικό πνεύμα με το  ηρωικό παρελθόν των Ελλήνων, τον μέγιστο βαθμό της καλλιέργειας του σώματος, του νου, της ψυχής με τις πανανθρώπινες αξίες και την προβολή του ατόμου και των πόλεων με το ύψιστο ιδανικό της ελευθερίας. 

Ύστερα από διακοπή 15 αιώνων και περίπου στα τέλη του 19^ου αιώνα ο  Pierre de Coubertin είχε αντιληφθεί ότι ο αθλητισμός επρόκειτο να αποτελέσει βασικό εφαλτήριο ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο, να γίνει σημαντικό στοιχείο της λαϊκής κουλτούρας, αλλά και ένα μέσο επικοινωνίας μεταξύ των διάφορων πολιτισμών. Ήθελε ουσιαστικά να δημιουργήσει με κεντρικό άξονα τους Ολυμπιακούς Αγώνες μία μόνιμη οικουμενική δράση η οποία θα είχε ως βασικό σκοπό την εκπαιδευτική αναγέννηση της ανθρωπότητας. Για τον λόγο αυτό, οι προσπάθειές του για την αναβίωση των αγώνων δεν επικεντρώθηκαν μόνο στη θεσμική οργάνωση αλλά και στη διάδοση του αθλητισμού και την αναμόρφωσή του μέσω της παιδείας.

Ο Coubertin επηρεασμένος τα μέγιστα από την παράδοση της αθλητικής παιδείας των αρχαίων Ελλήνων προσπάθησε να συγκροτήσει φιλοσοφικό υπόβαθρο σε αυτή του τη δράση.

Οι μελέτες του γύρω από την ιστορία, τον πολιτισμό αλλά και τον χαρακτήρα της αρχαίας αγωνιστικής παράδοσης  τον οδήγησαν στο να διαγνώσει ότι ο αθλητισμός ήταν και θα μπορούσε να ξαναγίνει μέρος της παιδείας του ανθρώπου, ενώ θα μπορούσε επίσης να καλλιεργήσει, με αρμονικό και ισορροπημένο τρόπο, τις διανοητικές, ψυχικές και σωματικές αρετές.

Το Πλατωνικό και Αριστοτέλειο τρίπτυχο «Μουσική, Φιλοσοφία και Γυμναστική» έγινε η βάση  πάνω στην οποία οικοδομήθηκε το όραμά του, για την αναβίωση των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων.

Ένα τρίπτυχο σαν βασικό γνώρισμα μίας ολοκληρωμένης αγωγής που ενώνει με ισορροπημένο τρόπο τις διανοητικές, ψυχικές και σωματικές αρετές του ατόμου.

Σε μία από τις πολλές διαλέξεις τόνισε χαρακτηριστικά «Ο μόνος τρόπος για να αλλάξουμε τον άνδρα, είναι να αλλάξουμε το παιδί» και αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μοντέλο για Παγκόσμια Ειρήνη.

Το 1894 στην πρώτη ομιλία του στην Αθήνα στον φιλολογικό σύλλογο «Παρνασσός» δύο χρόνια πριν την αναβίωση των Αγώνων εκφράζοντας το μέγεθος της γοητείας που του είχε ασκήσει το πνεύμα της Ελληνικής αρχαιότητας, υποστήριξε ότι η αναβίωση των Αγώνων θα μπορούσε να διαμορφώσει τις συνθήκες για έναν ειρηνικό διεθνισμό.

Αξίζει να αναφερθεί ότι ο ίδιος εκπόνησε τον «Χάρτη Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης».  Το 1926 ίδρυσε το «Διεθνές Κέντρο Εκπαίδευσης» και το 1935, δύο χρόνια πριν από τον θάνατό του αναφέρθηκε σε πέντε Αρχές οι οποίες θα αποτελούσαν την φιλοσοφική βάση του Ολυμπισμού:

-         Την ισότητα: που είχε ως άξονα την «Ισότητα» όλων των ανθρώπων. Το «Ευ αγωνίζεσθαι» την «Δικαιοσύνη» και τον σεβασμό. Με το «Αθλητισμός για όλους» προώθησε την φιλοσοφία του ερασιτεχνισμού.

-         Τον ιπποτισμό: πνεύμα ευγενούς άμιλλας, συντροφικότητας, αλληλεγγύης και σεβασμού.

-         Εκεχειρία: στο όραμά του για Παγκόσμια Ειρήνη είπε χαρακτηριστικά: «Το να απαιτήσεις οι λαοί να αγαπούν ο ένας τον άλλον είναι κάτι το παιδαριώδες. Το να απαιτήσεις από αυτούς να σέβεται ο ένας τον άλλο δεν είναι ουτοπία. Αλλά για να σέβεται ο ένας τον άλλο πρέπει να μάθει να γνωρίσει ο ένας τον άλλο».

-         Κάλλος: Επηρεασμένος από την αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία αναφέρθηκε και στο « Κάλλος» τη συμμετοχή δηλαδή της τέχνης, της λογοτεχνίας και της ποίησης ως αναπόσπαστο στοιχείο του προγράμματος τέλεσης των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων.  

-         Αθλητική Θρησκεία: Πίστευε ότι οι αθλητές που συμμετέχουν στους Ολυμπιακούς Αγώνες είναι «πρεσβευτές της σύγχρονης παιδείας» και μοιράζονται μεταξύ τους το θρησκευτικό πνεύμα του αθλητισμού, ως μέσου για την διάπλαση ηθικών χαρακτήρων και τη δημιουργία μίας ηθικότερης παγκόσμιας κοινωνίας.

 Έχοντας λοιπόν ως βάση αυτές τις αρχές και τις ηθικές αξίες που σφυρηλάτησε ο Pierre De Coubertin διεξάγονται οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες κάθε τέσσερα χρόνια.

1896: Ελλάδα-Αθήνα, 1990: Γαλλία-Παρίσι, 1904: ΗΠΑ-Σεντ Λούις, 1908: Ηνωμένο Βασίλειο-Λονδίνο, 1912: Σουηδία-Στοκχόλμη, (1916: Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος), 1920: Βέλγιο-Αμβέρσα, 1924: Γαλλία-Παρίσι, 1928: Ολλανδία-Άμστερνταμ, 1932: ΗΠΑ-Λος Άντζελες, 1936: Γερμανία-Βερολίνο, (1940/1944: Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος), 1948: Ηνωμένο Βασίλειο-Λονδίνο, 1952: Φινλανδία-Ελσίνκι, 1956: Αυστραλία-Μελβούρνη, 1960: Ιταλία-Ρώμη, 1964: Ιαπωνία-Τόκιο, 1968: Μεξικό-Πόλη του Μεξικού, 1972: Γερμανία-Μόναχο, 1976: Καναδάς-Μόντρεαλ, 1980: Ρωσία-Μόσχα (Αγωνιστικό Μποϊκοτάζ), 1984: ΗΠΑ-Λος Άντζελες (Μποϊκοτάζ Ρώσοι), 1988: Νότια Κορέα-Σεούλ, 1992: Ισπανία-Βαρκελώνη (Πύρρος), 1996: ΗΠΑ, Ατλάντα, 2000: Αυστραλία-Σίδνει, 2004: Ελλάδα-Αθήνα, 2008: Κίνα-Πεκίνο, 2012: Ηνωμένο Βασίλειο-Λονδίνο, 2016: Βραζιλία-Ρίο Ντε Τζανέιρο, 2020: Ιαπωνία-Τόκυο.

-         Παρά το γεγονός ότι οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες δεν αποτελούν γεγονός ικανό να τερματίσει πολέμους και να οδηγήσει σε προσωρινή έστω εκεχειρία τους εκάστοτε συγκρουόμενους λαούς, αποτελούν ωστόσο μία σημαντική υπόμνηση, εκείνων των αξιών και ιδεωδών που χαρακτηρίζουν τους Ολυμπιακούς αγώνες κατά την αρχαιότητα.

-         Το ιδανικό πρότυπο του ανθρώπου είναι εκείνο που αποβλέπει στην ισότιμη καλλιέργεια σώματος και πνεύματος και δεν παραγνωρίζει την αξία της σωματικής υγείας και του σωματικού κάλλους, προκειμένου να επιδιώξει μονομερώς την πνευματική ανάπτυξη. Ο άνθρωπος που αδιαφορεί για την άθληση του σώματός του, δεν μπορεί επί της ουσίας να επιτύχει την ψυχική και συναισθηματική εκείνη διαύγεια που θα του προσφέρει τη δυνατότητα μίας αρμονικής πνευματικής εξέλιξης.

-         Οι Ολυμπιακοί αγώνες προσέφεραν-αρχικά τουλάχιστον- την ευκαιρία στους πολίτες να επιδιώξουν την ανάδειξή τους βασιζόμενοι αποκλειστικά και μόνο στις δικές τους δυνάμεις και την επιδίωκαν για χάρη και μόνο του επαίνου των συμπολιτών τους και όχι για κάποιο χρηματικό όφελος. Παρόλο που πλέον αυτές οι αρχές έχουν πάψει να ισχύουν, οι Ολυμπιακοί αγώνες συνεχίζουν να αποτελούν την ύψιστη αθλητική διάκριση. Ο αθλητής που αφοσιώνεται στον πρωταθλητισμό αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του στην επιθυμία του να γίνει ο καλύτερος στο άθλημά του και αποδεικνύοντας ότι σε όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας του, ξεπερνούσε τον εαυτό του και είχε την αναγκαία θέληση και αυτοκυριαρχία. Άλλωστε, το επιστέγασμα αυτής της προετοιμασίας και η επιβράβευση ταυτόχρονα είναι το ξεπέρασμα των ανθρώπινων ορίων. Δίκαια οι Ολυμπιονίκες και διαχρονικά αποκτούν δόξα και κερδίζουν τον παγκόσμιο θαυμασμό.

-         Οι Ολυμπιακοί αγώνες δίνοντας την ευκαιρία μίας αθλητικής συνάντησης όλων των εθνών, προάγουν την ευγενή άμιλλα και της πανανθρώπινες αξίες. Κάποτε, βέβαια αυτή η συνάντηση συνιστούσε αφορμή για την διακοπή των μεταξύ τους εχθροπραξιών, αλλά τότε αφορούσε τις πόλεις-κράτη ενός και μόνο έθνους. Σήμερα είναι δισεπίτευκτο, αν όχι ακατόρθωτο. Παρόλα αυτά κατορθώνουν να γίνονται διαχρονικά οι Ολυμπιακοί αγώνες σεβαστοί καθώς και να λαμβάνεται κάθε πιθανό μέτρο προκειμένου η αναμέτρηση των αθλητών να γίνεται κατά τρόπο άρτιο και χωρίς να υπάρχουν υπόνοιες πως κάποιος ευνοήθηκε έναντι των συναγωνιστών του. Αν και στους πρώτους Ολυμπιακούς αγώνες το 1986 στην Αθήνα δεν είχε επιτραπεί η συμμετοχή γυναικών, από το 1900 στο Παρίσι και μετά υπάρχει. Ποτέ όμως το ποσοστό συμμετοχής δεν έχει φτάσει βέβαια μέχρι και σήμερα αυτό των ανδρών.

-         Χάρη στους Ολυμπιακούς αγώνες και στην τεράστια δημοσιότητα που έχει αυτός ο θεσμός νέοι από όλο τον πλανήτη έχουν την ευκαιρία να εκτιμήσουν την αξία που αποδίδεται στους συμμετέχοντες και φυσικά στους νικητές. Αποτελούν μία πολυσήμαντη βάση διάδοσης του αθλητικού πνεύματος κι ένα διαρκές έναυσμα για τους νέους να στραφούν στον αθλητισμό, όχι κατ’ ανάγκη με στόχο τον πρωταθλητισμό αλλά προκειμένου να απολαύσουν τα οφέλη της σωματικής υγείας που προσφέρει η συστηματική άθληση.

-         Βέβαια οι Ολυμπιακοί αγώνες έχοντας σαφώς παγκόσμια διάδοση και κεντρίζοντας το ενδιαφέρον διεθνώς, δίνουν την δυνατότητα στην διοργανώτρια χώρα να διασφαλίσει τεράστια διαφημιστική προβολή και να αποκομίσει σημαντικά οφέλη από την αύξηση του τουριστικού ενδιαφέροντος.

Οπωσδήποτε και είναι λυπηρό λόγω της έκτασης του θεσμού να έχει πάρει τροχιά εμπορευματοποίησης και βέβαια λόγω των τεράστιων οικονομικών απολαβών που έχουν οι αθλητές, να παρατηρούνται φαινόμενα ατυχώς που αμαυρώνουν την αξία του, όπως η χρήση αναβολικών ή αλλιώς φαρμακοδιέργεση.

Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια του αγνού ενδιαφέροντος για τον αθλητισμό και την στόχευση από τους αθλητές στο τεράστιο κέρδος.

Πρέπει να γίνουν οπωσδήποτε άμεσα κάποιες ενέργειες για να επιστρέψουμε ίσως στις πραγματικές αξίες του Ολυμπισμού και του Ολυμπιακού Ιδεώδους όπως :

-         Έκδοση οδηγίας για την προστασία των νεαρών αθλητών , ιδίως εκείνων που φιλοδοξούν να γίνουν επαγγελματίες.

-         Ευαισθητοποίηση των επαγγελματιών της εκπαίδευσης στο πρόβλημα της αθλητικής δεοντολογίας.

-         Αυξημένη αστυνομική και δικαστική συνεργασία.

-         Συμπερίληψη στις συμβάσεις των αθλητών ρητρών σχετικών με την φαρμακοδιέγερση και την απαγόρευσή της και

-         Έγκριση κοινής δήλωσης ισοδύναμης με κώδικα ορθής πρακτικής στο χώρο του αθλητισμού.

Κλείνοντας θα ήθελα να σταθώ σε ένα απόσπασμα του μεγάλου Έλληνα Αρχαιολόγου  Μανόλη Ανδρόνικου από το«Παιδεία ή Υπνοπαιδεία»

«Εντελώς ιδιαίτερη θέση κατέχουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, που αποτελούν την υπέρτατη έκφραση του αθλητικού πνεύματος σε μία συνάθροιση των Ελλήνων, που σήμαινε για εκείνους μια Οικουμενική Συνάθροιση των Ελευθέρων Ανθρώπων.

Από την Αφρική ως την Μακεδονία και από την Σικελία ως τη Μ. Ασία, οι Έλληνες συγκεντρώνονται κάθε 4 χρόνια στην Άλτη να θυσιάσουν στους κοινούς βωμούς να γνωρίσουν τους λαμπρούς ηγέτες τους, να δουν και να ακούσουν τους σοφούς των και πάνω από όλα να ζήσουν το συναρπαστικό συναγωνισμό των αθλητών.

Ξεχνώντας τις βιοτικές έγνοιες, τις ανθρώπινες αδυναμίες, τις συχνά θανάσιμες διαφορές τους, σε μία κατάσταση θείας ευδαιμονίας αφού ο άνθρωπος ξανάβρισκε μέσα στον παραδείσιο χώρο της Ολυμπίας την ιδανική του ανθρωπιά: Ειρήνη βασίλευε στον κόσμο, όλοι ήταν ελεύθεροι και ίση , οι δυνατοί και πλούσιοι άρχοντες της Σικελίας δεν είχαν τίποτα περισσότερο από τον απλό πολίτη της Αθήνας, ο Θεός τους προστάτευε όλους. Οι αθλητές προσέρχονταν γυμνοί να αγωνιστούν για τη νίκη και για το δοξασμένο στεφάνι ελιάς. Όμως και κάτι ακόμα προσδοκούσαν πιο πολύ: τη φήμη, την τιμή των Πανελλήνων, που ήταν το πιο αμάραντο στεφάνι. Είναι αδύνατο να νιώσουμε σήμερα τη συγκλονιστική εκείνη στιγμή που οι δύο γιοι του Διαγόρα, Ολυμπιονίκες και οι δύο την ίδια μέρα, σήκωσαν στους ώμους τους τον ευτυχισμένο πατέρα, πολλές φορές Ολυμπιονίκη στα νιάτα του, μπροστά στα μάτια των χιλιάδων Ελλήνων που κραύγασαν: « Κάτθανε Διαγόρα! Ουκ ές Όλυμπον αναβήσει!» ( Πέθανε Διαγόρα! Δεν θα γίνεις και Θεός).

Αυτό το πνεύμα της πίστης στον άνθρωπο, στη σωματική του άλκη και στην ηθική του καταξίωση, της δημοκρατικής ισότητας και της πανανθρώπινης συναδέλφωσης, της παγκόσμιας ειρήνης και αγάπης., που γεννήθηκε στην Ελλάδα και εκφράστηκε καίρια με τους Ολυμπιακούς Αγώνες θέλησε να ξαναζωντανέψει ο P. De Coubertin. Ίσως πολλοί το νομίσουν χιμαιρικό ένα τέτοιο όραμα όμως όσοι έχουν χαρεί την παγκόσμια πια συναδέλφωση των αθλητών που κυριαρχεί στους σύγχρονους Ολυμπιακούς αγώνες, όπου για λίγο έστω χρονικό διάστημα καταργούνται όλα τα σύνορα που χωρίζουν τους λαούς, όπου η γλώσσα, η φυλή και η θρησκεία δεν υψώνουν τους φραγμούς τους ανάμεσα στους ανθρώπους, όπου η κοινωνική θέση, ο υλικός πλούτος και η κρατική δύναμη δεν λογαριάζονται, όπου ο άνθρωπος γυμνός από καθετί άλλο αγωνίζεται με τους συνανθρώπους του ειρηνικά και τίμια για να κερδίσει την τιμή και μόνο της νίκης, όσο έχουν ζήσει αυτό το γεγονός ελπίζουν και πιστεύουν πως το ολυμπιακό πνεύμα μπορεί να φωτίσει τον κόσμο ολόκληρο όχι μονάχα για λίγες μέρες, άλλα παντοτινά.»

Κυρίες και κύριοι, Αγαπητοί Ολυμπιονίκες, Αξιότιμοι άνθρωποι του αθλητισμού και του Ολυμπισμού, αξιότιμοι προσκεκλημένοι,

Αισθάνομαι ιδιαίτερα ευτυχής ως Πρόεδρος του Οργανισμού Παιδείας Πολιτισμού Αθλητισμού και Πρόνοιας του Δήμου Κατερίνης και ως καθηγητής Φυσικής Αγωγής που σήμερα τη μέρα του Ολυμπισμού και Αθλητισμού για την ανάπτυξη και την ειρήνη τιμούμε εδώ όλους εσάς που γράψατε με τις επιτυχίες σας χρυσές σελίδες στην ιστορία του σύγχρονου Ολυμπιακού Κινήματος, κάνατε περήφανους τους δημότες αυτής της μικρής – μεγάλης πόλης  και ¨γκρεμίσατε τα τείχη που κρατούσαν την πόλη της Κατερίνης στην αφάνεια¨

-         Αισθάνομαι ιδιαίτερα χαρούμενος αυτή τη συγκεκριμένη μέρα και σας μεταφέρω το αίσθημα υπερηφάνειας που νιώθω, καθώς στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε κάνατε πραγματικότητα το όνειρό σας, το όνειρο του κάθε δημότη, αλλά και το όνειρο του κάθε Έλληνα στην Ελλάδα και απανταχού.

-         Το ευχαριστώ δεν απευθύνεται μόνο σε εκείνους που κατάφεραν να φτάσουν στην κορυφή και να ανεβούν στο βάθρο αλλά και σε όλους όσοι συμμετείχαν σε κάθε γιορτή του Ολυμπισμού και Αθλητισμού γιατί εσείς αποτελείτε πρότυπα για τους νέους της χώρας, αλλά και γιατί θυσιάσατε πολλές ώρες, πολλές μέρες και πολλά χρόνια από τον ελεύθερο χρόνο σας.

Χωρίς εσάς δεν θα υπήρχε ο νικητής, δεν θα υπήρχε ο πρωταθλητής, δεν θα υπήρχε ο αθλητής.

Αποτελείτε ένα σύνολο ικανό να διδάξει στα νέα παιδιά όλα εκείνα που οι θεωρητικοί καθηγητές δεν έχουν την δυνατότητα να διδάξουν γιατί δεν έχουν ζήσει αυτές τις στιγμές, τις στιγμές της νίκης, του ευ αγωνίζεσθαι, τις στιγμές των Ολυμπιακών Αγώνων.  

Ευχαριστώ πολύ