Μία στην Ρουμανία, μια στην Ελλάδα.
Τις χωρίζουν χιλιόμετρα, αλλά τις ενώνει κάτι κοινό.
Χρυσός στα Χρόνια της Κρίσης.
Η Ρόσια Μοντάνα είναι ένα χωριό 4.000 κατοίκων, φωλιασμένο σε μια καταπράσινη κοιλάδα στα Καρπάθια όρη της Ρουμανίας, με ιστορία 2.000 ετών. Στο υπέδαφός της κρύβει ένα θησαυρό, το μεγαλύτερο κοίτασμα χρυσού της Ευρώπης! Πρόκειται για 240 τόνους χρυσού συνολικά, που η καναδική εταιρεία Gabriel Resources σκοπεύει να εκμεταλλευτεί, κατασκευάζοντας στην περιοχή το μεγαλύτερο ανοιχτό ορυχείο εξόρυξης χρυσού της γηραιάς ηπείρου.
Οι ιστορικά υψηλές τιμές του πολύτιμου μετάλλου καθιστούν την επένδυση για την εταιρεία ιδιαίτερα θελκτική. Το ρουμανικό κράτος από την πλευρά του, στην περίοδο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που διανύουμε, προσδοκά ότι αυτό το έργο θα του αποφέρει ανάπτυξη, θέσεις εργασίας και άμεσα κέρδη 4 δισ. δολάρια.
Κι όμως, κάποιοι αποφασισμένοι κάτοικοι αντιστέκονται επί χρόνια, θεωρώντας ότι το χρυσάφι δεν είναι ο πραγματικός θησαυρός της Ρόσια Μοντάνα. Γιατί καθώς λένε, αν η πραγματοποίηση του ορυχείου προϋποθέτει τη μετεγκατάσταση των ανθρώπων, τη μόλυνση του περιβάλλοντος, και την καταστροφή της αρχαίας πολιτισμικής κληρονομιάς, ποιος θ’ αποφασίσει αν αξίζει η θυσία;
ΕΞΑΝΤΑΣ ΧΡΥΣΟΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ: ΜΕΡΟΣ Α’
Οι κάτοικοι στη Ρόσια Μοντάνα έχουν μεγαλώσει με θρύλους για τα πνεύματα που κρύβονται στα βάθη των ορυχείων, καθώς η παράδοση της μεταλλουργίας στην περιοχή χάνεται στα βάθη της ιστορίας. «Οι παλιότεροι, που πρόλαβαν να δουλέψουν στα ορυχεία, λένε για τη Λευκή και τη Μαύρη Βίλβα. Η Λευκή Βίλβα σου υπόσχεται χρυσό αρκεί να το μοιραστείς με άλλους, ενώ η Μαύρη Βίλβα σε πάει εκεί όπου δεν σε βρίσκει κάνεις, αν είσαι άπληστος», μας διηγείται ο Καλίν Κάπρος, κάτοικος της Ρόσια Μοντάνα.
ΜΙΑ ΥΠΟΓΕΙΑ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΑΠΟ ΡΩΜΑΪΚΕΣ ΣΤΟΕΣ
Ήδη από τη ρωμαϊκή εποχή, η ευρύτερη περιοχή της Ρόσια Μοντάνα ήταν γνωστή ως το «Χρυσό Τραπέζιο». Τα κοιτάσματά της ήταν τόσο πλούσια, που σύμφωνα με την παράδοση, μπορούσε κανείς να βρει ολόκληρες κοτρώνες χρυσού, επιφανειακά στις κοιλάδες! Πρώτοι οι Ρωμαίοι ίδρυσαν εδώ έναν οικισμό μεταλλωρύχων, το 106 μ.Χ και κατασκευάζοντας ένα αριστοτεχνικό σύστημα υπόγειων στοών, που οι αρχαιολόγοι σήμερα παρομοιάζουν με μια υπόγεια Ακρόπολη, κατάφεραν να αποσπάσουν το πολύτιμο ευγενές μέταλλο που έκρυβε η γη. Ολόκληρη η ρωμαϊκή αυτοκρατορία λέγεται πως χρωστούσε ένα σημαντικό μέρος της ακμής της, στο χρυσάφι της Ρόσια Μοντάνα.
Αργότερα, σε όλες τις ιστορικές περιόδους ανά τους αιώνες, Γερμανοί, Αυστριακοί, Σοβιετικοί, όλοι θέλησαν να εκμεταλλευτούν τον ορυκτό πλούτο της περιοχής και τα ίχνη αυτής της δραστηριότητας αποτελούν σήμερα ένα πολύτιμο κομμάτι της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς. «Όποιος σπουδάζει Νομική, ξέρει για τη Ρόσια Μοντάνα, γιατί στις στοές εκεί, βρέθηκαν κάποιες κερωμένες πινακίδες, που αποτελούν τη βάση όλων όσων σπουδάζουν Ρωμαϊκό Δίκαιο, Ρωμαϊκό Νόμο. Κάθε ιστορικός στον κόσμο έχει ακούσει για τη Ρόσια Μοντάνα!», μας λέει η αρχιτέκτων Κλαούντια Αποστόλ.
Δυστυχώς αν καταστραφούν τα βουνά, θα καταστραφεί και το μεγαλύτερο μέρος της πολύτιμης πολιτισμικής κληρονομιάς της Ρόσια Μοντάνα, αφού φυσικά οι περίφημες ρωμαϊκές στοές θα ανατιναχθούν και αυτές. Η Κλαούντια ρωτά με θλίψη και θυμό:
«Στη Ρουμανία, στην Ελλάδα, μιλάμε για μεγάλη ανεργία παντού, αλλά είναι η Ελλάδα πρόθυμη να κατασκευάσει ένα ορυχείο χρυσού στην Ακρόπολη μόνο για τα χρήματα;»
240 ΤΟΝΟΙ ΧΡΥΣΟΥ, ΕΛΠΙΔΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΕ ΚΑΙΡΟ ΚΡΙΣΗΣ;
Σήμερα, μια καναδική εταιρεία, η Gabriel Resources, σχεδιάζει στη Ρόσια Μοντάνα το μεγαλύτερο ανοιχτό ορυχείο εξόρυξης χρυσού της Ευρώπης. Συνολικά 240 τόνους χρυσού, μέσα σε 16 χρόνια, υπολογίζουν οι υπεύθυνοι ότι μπορούν να βγάλουν από τα σπλάχνα της γης. Πρόκειται για το μεγαλύτερο κοίτασμα χρυσού στο υπέδαφος της γηραιάς ηπείρου!
Για να προχωρήσουν τα σχέδια για το ορυχείο, δημιουργήθηκε το 1997 η Rosia Montana Gold Corporation (RMGC), μια κοινοπραξία της καναδικής εταιρείας με το ρουμανικό κράτος. Στους Καναδούς ανήκει το 80,69%, ενώ το υπόλοιπο 19,31% έχει μείνει στον έλεγχο της κυβέρνησης, μέσω της κρατικής εταιρείας Minvest. 4 δισ. δολάρια είναι τα άμεσα έσοδα που ελπίζει να αποκομίσει το ρουμανικό δημόσιο από αυτή την επένδυση! «Είναι ένα έργο που θα δημιουργήσει χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, καθώς αυτή η περιοχή έχει ένα πολύ υψηλό ποσοστό ανεργίας, θα έλεγα ότι περίπου το 70% των ανθρώπων δεν έχει κανένα εισόδημα, ένα ποσοστό αρκετά υψηλό», υπερθεματίζει ο Καταλίν Χοσού, εκπρόσωπος της RMGC.
Η ζωή των κατοίκων στη Ρόσια Μοντάνα είναι όντως δεμένη μέσα στους αιώνες με το ορυχείο χρυσού και στα νεότερα χρόνια, με την εθνικοποίηση του ορυχείου το 1948 επί κομμουνιστικού καθεστώτος, σχεδόν το 70% των κατοίκων δούλευε εκεί. Μετά την πτώση του καθεστώτος, το ορυχείο παρέμεινε στο κράτος, ωστόσο οικονομικά, δεν πήγαινε καλά και κάθε χρόνο λάμβανε τεράστιες επιδοτήσεις λόγω ελλειμμάτων. Σιγά – σιγά οι θέσεις εργασίας άρχισαν να φθίνουν, μέχρι που το 2006 το ορυχείο έκλεισε και η ανεργία χτύπησε αδυσώπητα την περιοχή.
«Ανέκαθεν η εξόρυξη υπήρχε. Γιατί και ο πατέρας μου και ο αδελφός μου δούλεψαν εδώ και στο μέλλον το ίδιο θα γίνεται, γιατί εδώ δεν έχεις άλλη πηγή εισοδήματος. Με τι να ζήσεις; Να μαζεύεις μανιτάρια; Δεν έχεις άλλο τρόπο ύπαρξης. Και ελπίζουμε να επιτρέψουν το πρότζεκτ γιατί χωρίς αυτό είναι μια περιοχή νεκρή», μας λέει ο Νικολάε, κάτοικος της Ρόσια Μοντάνα που δούλευε στις στοές από το 1985. «Αν δεν αρχίσει το πρότζεκτ η πλειοψηφία των ανθρώπων πρέπει να φύγει για άλλες χώρες, γιατί δεν έχεις πού να δουλέψεις. Δεν έχεις τι να κάνεις εδώ», συμπληρώνει ο συγχωριανός του Γκεόργκε.
Στη σημερινή Ρουμανία της οικονομικής κρίσης, το ποσοστό του συνολικού πληθυσμού που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας φτάνει το 25%, ενώ υπολογίζεται ότι 3 εκατ. άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα για να αναζητήσουν δουλειά και μια καλύτερη τύχη στο εξωτερικό. Η επαναλειτουργία του ορυχείου της Ρόσια Μοντάνα παρουσιάζεται ως η επένδυση που θα προσφέρει την τόνωση που τόσο απεγνωσμένα χρειάζεται η ρουμανική οικονομία.
Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΜΙΑΣ ΑΛΛΗΣ ΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
«Αυτοί σκέπτονται την ανάπτυξη της Ρόσια Μοντάνα μέχρι να βγάλουν το χρυσό, εμείς σκεπτόμαστε και μετά την εξαγωγή του χρυσού, σκεπτόμαστε για πάντα, για τις δικές μας γενιές, αλλά και για τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας», λέει με έμφαση ο Εουτζέν Νταβίντ, ένας από τους μαχητικότερους πολέμιους του ορυχείου. Ο ίδιος δε γεννήθηκε στη Ρόσια Μοντάνα, ήρθε εδώ από επιλογή τη δεκαετία του 90, παντρεύτηκε και έστησε ένα αγρόκτημα. Σήμερα είναι ο πρόεδρος της οργάνωσης «Αλμπούρνους Μάγιορ», που έχουν φτιάξει όσοι κάτοικοι είναι αποφασισμένοι να αντισταθούν στη λειτουργία του καινούριου ορυχείου.
«Εμείς δεν είμαστε άνθρωποι που έχουμε πρόβλημα με την ανάπτυξη και τις θέσεις εργασίας», σημειώνει ο Εουτζέν. «Απλά η δικιά μας λογική είναι τελείως διαφορετική από της εταιρείας, συνεπώς είναι φυσιολογικό να υπάρχει ισχυρός πόλεμος ανάμεσα σε αυτές τις δύο επιλογές ανάπτυξης. Εμείς πιστεύουμε ότι η δικιά μας είναι πολύ καλύτερη».
Ο τουρισμός, η γεωργία και η κτηνοτροφία είναι οι εναλλακτικές μορφές ανάπτυξης που προτείνουν οι κάτοικοι που αντιτίθενται στο ορυχείο. Ωστόσο, τίποτα από αυτά δεν μπορεί να υλοποιηθεί, καθώς ήδη από το 2002, η περιοχή έχει χαρακτηριστεί από την τοπική διοίκηση ως βιομηχανική ζώνη, όπου η εξορυκτική δραστηριότητα είναι η μόνη που επιτρέπεται. Έτσι εδώ και χρόνια οι κοινότητες ζουν σε έναν ασφυκτικό κλοιό. Ή ορυχεία, ή ανεργία.
«Όλοι φώναζαν ότι μόνο εξορύξεις γίνονται, και με εκνεύρισε που έλεγε ο κόσμος ότι μετά το πρότζεκτ εξόρυξης θα υπάρξει τουρισμός. Και γιατί δεν γίνεται να υπάρξει τώρα, πρέπει να υπάρξει το πρότζεκτ για να υπάρχει τουρισμός;», ρωτάει ο Αντρέι. Είναι 26 χρονών και το όνειρο του ήταν να ανοίξει μια πανσιόν και να φιλοξενεί τουρίστες που φτάνουν στην περιοχή. Καθώς απαγορευόταν να χτίσει αφού η περιοχή έχει χαρακτηριστεί βιομηχανική ζώνη, ανακαίνισε μερικά δωμάτια που ήδη είχε. Και το 2008 έκανε το όνειρο του πραγματικότητα. Σήμερα ζει εξ’ ολοκλήρου απ’ αυτό. «Ήρθαν στη Ρόσια Μοντάνα και τη βάφτισαν ζώνη εξορύξεων, χωρίς άλλες προοπτικές ή εναλλακτικές και την κρατάνε μπλοκαρισμένη τόσα χρόνια. Πρόκειται για οικονομικό εκβιασμό», εξηγεί ο Εουτζέν.
Οι κάτοικοι που αντιστέκονται δεν είναι μόνοι, στο πλευρό τους έχει σταθεί ένα πρωτοφανές κύμα διεθνούς αλληλεγγύης. Πλήθος επιστημόνων και ακαδημαϊκών, περιβαλλοντικές και πολιτιστικές οργανώσεις, κόμματα του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, και προσωπικότητες όπως η Βανέσα Ρεντγκρέιβ και ο πρίγκιπας Κάρολος, τάχθηκαν κατά του σχεδίου της εταιρείας. Ακόμα και η Παγκόσμια Τράπεζα, εξέφρασε τις επιφυλάξεις της και απέσυρε τη χρηματοδότησή της με γράμμα που απέστειλε το 2002 στην μητρική Gabriel Resources.
ΠΩΣ ΕΝΑ ΟΡΥΧΕΙΟ ΑΛΛΑΖΕΙ ΤΟ ΧΑΡΤΗ
«Είναι η ίδια βιομηχανική δραστηριότητα που λάμβανε χώρα για εκατοντάδες χρόνια. Οι άνθρωποι βρίσκονταν στο κέντρο και έκαναν εξορύξεις ολόγυρα. Είναι ένα χωριό με μεταλλεία εδώ και 2.000 χρόνια, ζούσαν εδώ και το ορυχείο ήταν δίπλα τους, οπότε δεν είναι κάτι ασυνήθιστο», ισχυρίζεται ο Καταλίν Χοσού της RMGC, υπερασπιζόμενος το σχέδιο του ορυχείου. Δυστυχώς διαψεύδεται από την επίσημη περιγραφή του έργου από την ίδια την εταιρεία.
Τα τέσσερα βουνά που περικλείουν την ευρύτερη περιοχή της Ρόσια Μοντάνα, θα πρέπει και τα τέσσερα να ανατιναχθούν και οι κοινότητες θα περικυκλωθούν από βιομηχανικής κλίμακας ανοιχτά ορυχεία. Όλη η κοιλάδα της Κόρνα θα μετατραπεί σε λεκάνη εναπόθεσης αποβλήτων και θα χτιστεί ένα φράγμα όπου θα συγκρατεί 250 εκατομμύρια τόνους τοξικών ουσιών.
Για το λόγο αυτό άλλωστε, το επενδυτικό σχέδιο της εταιρείας προβλέπει τη μετεγκατάσταση εκατοντάδων κατοικιών που βρίσκονται στη ζώνη επίπτωσης. Περίπου 2.000 άνθρωποι, πάνω από τους μισούς κατοίκους του χωριού, έχουν ήδη πουλήσει τις ιδιοκτησίες τους στην εταιρεία και έχουν φύγει. Το χωριό έχει ερημώσει. «Η εταιρεία ήρθε σε πρώτη φάση να καταστρέψει τη Ρόσια Μοντάνα και μέχρι τώρα το κατάφερε. Πριν αρχίσει το πρότζεκτ κατέστρεψε μια κοινότητα που ήταν γεμάτη ζωή, γεμάτη με ανθρώπους. Να δεις πώς στο όνομα μιας εταιρείας γκρεμίζονται όλα», μας λέει ο Σορίν Ζούρκα, καθώς περπατά στα δρομάκια του χωριού, κοιτώντας με θλίψη τα εγκαταλελειμμένα σπίτια που καταρρέουν.
Ο Σορίν έχει γεννηθεί και μεγαλώσει στη Ρόσια Μοντάνα. Μας ζητά να επισκεφτούμε μαζί του το νεκροταφείο του χωριού. «Έβγαλαν και τους νεκρούς από τους τάφους, νομίζω ότι έφυγαν τόσοι νεκροί όσοι ζωντανοί», μας λέει, πάνω από τα ανοιγμένα μνήματα. «Υπάρχουν αποζημιώσεις για κάθε οικογένεια που μεταφέρει τους νεκρούς της από εδώ. Πιστεύω πως θέλουν να δείξουν ποιος είναι ο θεός στη Ρόσια Μοντάνα».
ΤΟ ΚΥΑΝΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΤΣΕΡΝΟΜΠΙΛ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Το έργο δεν έχει ξεκινήσει ως τώρα, καθώς η αρχική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που κατέθεσε η εταιρεία και είναι απαραίτητη για την αδειοδότηση, ανεστάλη από το αρμόδιο Υπ. Περιβάλλοντος. Ο κ. Ατίλα Κοροντί ήταν ο υπουργός που βρέθηκε στην κρίσιμη θέση, το Σεπτέμβριο του 2007. «Είμαι σίγουρος ότι ο ορυκτός πλούτος είναι για μας μια λύση. Αλλά απ’ την πλευρά ενός θεσμού για το περιβάλλον, είναι σημαντικό να εφαρμόζουμε όλα τα μέτρα για την προστασία του», μας λέει εξηγώντας το σκεπτικό της απόφασής του. Φυσικά η εταιρεία δεν έμεινε ικανοποιημένη με αυτή την απόφαση και έκανε μήνυση στον κ. Κοροντί, προσπαθώντας να την ανατρέψει. Παρ’ όλ’ αυτά σήμερα εκκρεμεί η κρίσιμη απόφαση έναντι της νέας, τροποποιημένης μελέτης.
Ο εκάστοτε Υπ. Περιβάλλοντος είναι εύλογα προσεκτικός, καθώς μια τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή σημάδεψε τη Ρουμανία το 2000. Στη Μπάια Μάρε, μια πόλη περίπου 150 χλμ βόρεια της Ρόσια Μοντάνα, έσπασε η δεξαμενή λυμάτων ενός χρυσορυχείου, που ακολουθούσε την ίδια μέθοδο με αυτό που σχεδιάζει η Rosia Montana Gold Corporation. 100,000 κυβικά μέτρα νερό, μολυσμένα με 100 τόνους κυανίου, χύθηκαν στον γειτονικό ποταμό Σόμες. Η μόλυνση πέρασε τα σύνορα, ρυπαίνοντας τον Τίζα, τον δεύτερο μεγαλύτερο ποταμό της Ουγγαρίας, σκοτώνοντας κάθε ζωή στα νερά του, και καταστρέφοντας τα αποθέματα πόσιμου νερού 2,5 εκατομμυρίων κατοίκων.
Η ΆναΜαρία Μπογκτάν ζούσε στην Μπάια Μάρε, όταν έγινε το ατύχημα. «Στην αρχή νομίζαμε ότι ήταν ένα μικρό, ασήμαντο ατύχημα. Αλλά σύντομα μάθαμε ότι όλη η Ευρώπη ενδιαφερόταν για το τι είχε συμβεί στη Μπάια Μάρε εξαιτίας αυτής της διαρροής κυανίου. Έτσι γίναμε διάσημοι εξαιτίας αυτού, όχι με την καλή έννοια. Η Μπάια Μάρε έγινε το δεύτερο Τσερνομπίλ της Ευρώπης», μας λέει.
Σήμερα, η Ουγγαρία, η Τσεχία και η Γερμανία είναι οι μόνες ευρωπαϊκές χώρες που έχουν απαγορεύσει τη χρήση κυανίου στην εξορυκτική βιομηχανία. Τον Μάιο του 2010, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέδωσε μια οδηγία με την οποία συνιστούσε την απαγόρευση της χρήσης κυανίου σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια, αλλά η οδηγία έχει μείνει στο ντουλάπι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και εναπόκειται σε κάθε κράτος ξεχωριστά αν θα την ακολουθήσει.
«Όλοι γνωρίζουν για το κυάνιο και τις επιπτώσεις του στην υγεία. Και ξέρουμε ότι οι Ναζί σκότωναν τους Εβραίους στο Άουσβιτς με κυάνιο. Επομένως ο κόσμος γνωρίζει τι είναι το κυάνιο. Όμως η χρήση κυανίου στη μεταλλουργία, είναι η φθηνότερη και πιο κερδοφόρα επιλογή για τις εταιρείες. Αυτό είναι το μόνο που μετράει», επισημαίνει η Άννα Μαρία, που μετά την εμπειρία της στη Μπάια Μάρε εντάχθηκε στο οικολογικό κίνημα.
ΟΙ ΠΙΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΔΕΙΑ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Ο κ. Κοροντί βρισκόταν ξανά στην κρίσιμη θέση του Υπ. Περιβάλλοντος τον Μάρτιο του 2012, όταν τον συναντήσαμε. Κατά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Πρόεδρος της χώρας κ. Μπασέσκου εξέφρασε την ελπίδα ότι με τον νέο υπουργό θα υπάρξει μια γρήγορη απόφαση για την εκμετάλλευση των φυσικών πηγών. «Πιέζει συνεχώς την κυβέρνηση να δώσει τις άδειες και ό,τι άλλο χρειάζεται», λέει θυμωμένα η αρχιτέκτων Κλαούντια Αποστόλ. «Στην ουσία ζητάει από την κυβέρνηση να αγνοήσει τους νομικούς κανόνες, να αγνοήσει το σύστημα δικαιοσύνης, να αγνοήσει τα δικαιώματα των ανθρώπων, να αγνοήσει τα πάντα».
Η εταιρεία από την πλευρά της ξοδεύει πολλά χρήματα για να πείσει την κοινή γνώμη της Ρουμανίας ότι το ορυχείο στη Ρόσια Μοντάνα είναι μια αναγκαία επένδυση για τη Ρουμανία. Τα περισσότερα από αυτά τα χρήματα στοχεύουν στη χειραγώγηση του τύπου. «Μπορώ να σας πω ότι είναι η RMGC είναι η εταιρεία με τον τρίτο μεγαλύτερο προϋπολογισμό για διαφημίσεις στη χώρα, μετά της εταιρείες κινητής τηλεφωνίας», μας λέει ο Μίρσεα Τόμα, επικεφαλής της οργάνωσης ActiveWatch, που παρακολουθεί πώς καλύπτουν το θέμα τα ΜΜΕ.
«Δεν υπάρχουν “κατά” που να παρουσιάζονται συχνά στα ΜΜΕ. Τα δύο προηγούμενα χρόνια, οι διαφημίσεις υπέρ της εξόρυξης χρυσού, είχαν καταλάβει τα πιο σημαντικά ΜΜΕ της Ρουμανίας. Με τον όρο “κατάληψη” εννοώ ότι ήταν ορατοί με τις διαφημίσεις τους και δεν μπορούσες να βρεις εναλλακτική πληροφορία παρά μόνο αυτή που έδιναν οι ίδιοι». Ο Μίρσεα Τόμα θεωρεί πώς ένα ισχυρό πολιτικό και οικονομικό λόμπι έχει ενεργοποιηθεί για την προώθηση των ορυχείων, ασκώντας πίεση στους αρμοδίους.
«Εμπλέκονται όλοι, ο Πρόεδρος, η εταιρεία, η κοινή γνώμη… Αν ήμουν υπουργός οικονομικών ίσως να σκεφτόμουν διαφορετικά, αλλά ο ρόλος μου δεν είναι άλλος απ’ το να σκέφτομαι ως υπουργός περιβάλλοντος», μας λέει ο κ. Κοροντί. Η έγκριση του Υπ. Περιβάλλοντος είναι η τελευταία που περιμένει η εταιρεία για να προχωρήσει στα σχέδιά της. Το υπουργείο Πολιτισμού, έχει ήδη παραχωρήσει τις απαραίτητες άδειες για το έργο…
«Θα είναι το τελειωτικό χτύπημα. Η εξόρυξη δεν σταμάτησε εδώ και 2.000 χρονιά γιατί δεν τελείωσε ο χρυσός της Ρόσια Μοντάνα, αλλά αυτή η εταιρεία θα τελειώσει το χρυσό και αυτό θα είναι το τελικό χτύπημα. Θα βάλουν σπόρια και θα μεγαλώσουν άλλον χρυσό; Ή περιμένουμε πάλι μια εποχή των παγετώνων, με ηφαίστεια, να φτιαχτεί ξανά το χώμα; Ουτοπίες. Έρχονται στιγμές στη ζωή του ανθρώπου που αποφασίζεις: συνεχίζεις σε αυτό το ρυθμό και πεθαίνεις ή αλλάζεις στρατηγική και συνεχίζεις να ζεις;», θέτει το αμείλικτο ερώτημα ο Εουτζέν…
Χρυσός στα χρόνια της κρίσης: Μέρος β’, Ο Θησαυρός της Κασσάνδρας
H αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου προβάλλεται ως η ενδεδειγμένη απάντηση στην οικονομική κρίση που μαστίζει την Ελλάδα. Tο ελληνικό κράτος έχει παραχωρήσει τα μεταλλευτικά δικαιώματα μιας έκτασης 317.000 στρεμμάτων στη Β. Χαλκιδική, πλούσια σε χρυσό, χαλκό και άλλα μέταλλα, στην καναδική πολυεθνική Eldorado Gold. Όμως, κάτοικοι της περιοχής που χρόνια αντιστέκονται στη δημιουργία ορυχείου χρυσού στην περιοχή τους, υποστηρίζουν ότι η επένδυση θα προκαλέσει ανεπίστρεπτη καταστροφή στο περιβάλλον, με τα οφέλη να είναι λιγότερα από τις απώλειες.
«Ο Θησαυρός της Κασσάνδρας» είναι μια ακτινογραφία του σύγχρονου ελληνικού κράτους, πριν και κατά την διάρκεια της κρίσης.
ΧΡΥΣΟΣ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΜΕΡΟΣ β by Exandas
ΒΑΣΙΚΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Σενάριο, Σκηνοθεσία, Αφήγηση: Γιώργος Αυγερόπουλος / Επιτόπια Έρευνα & Οργάνωση Θέματος: Γεωργία Ανάγνου / Διεύθυνση Παραγωγής: Αναστασία Σκουμπρή / Διεύθυνση Φωτογραφίας: Γιάννης Αυγερόπουλος, Θεόφιλος Δαδής / Μοντάζ: Βασίλης Μάγκος, Άννα Πρόκου / Μουσική: Γιάννης Παξεβάνης / Τραγούδι: Σαβίνα Γιαννάτου / Μια παραγωγή της Small Planet για την ΕΡΤ © 2011 – 2012
ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
Original shooting format: HD 1080p25 / Ήχος: Dolby Stereo / Γλώσσα: Ελληνικά
Το δάσος των Σκουριών με τις υπεραιωνόβιες οξιές και δρυς του, είναι ένα από τα λίγα δάση της Ελλάδας που έχουν γλιτώσει από τις πυρκαγιές και την ληστρική εκμετάλλευση. Δυσπρόσιτο και άγνωστο στους πολλούς, το δάσος βρίσκεται στο όρος Κάκαβος της Βορείου Χαλκιδικής. Στη γη που γέννησε τον Αριστοτέλη, στις πύλες του Αγίου Όρους.
Κάτω από το δάσος των Σκουριών υπάρχει ένα σημαντικό κοίτασμα χρυσού και χαλκού, αξίας περίπου 12 δισ. δολαρίων
«Τα δάση αυτά είναι για τη χώρα μας δάση αναφοράς, βρίσκονται εδώ από αρχαιοτάτων χρόνων. Χαρακτηρίζονται ως αρχέγονα δάση και αυτά, σπανίζουν τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο», λέει ο Θεοχάρης Ζάγγας, Πρόεδρος της Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας, τονίζοντας την τεράστια οικολογική σημασία του δάσους των Σκουριών.
Και πράγματι, ίσως τίποτα να μη διατάρασσε ποτέ την ησυχία αυτής της περιοχής, αν κάτω από τις ρίζες των δέντρων, δεν υπήρχε ένα σημαντικό κοίτασμα χρυσού και χαλκού, αξίας περίπου 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αυτός είναι και ο λόγος που το ορυχείο στις Σκουριές βρίσκεται στο επίκεντρο του επενδυτικού σχεδίου της «Ελληνικός Χρυσός», της κοινοπραξίας που είναι υπεύθυνη για την εκτέλεση του έργου. Το 95% αυτής της εταιρείας ανήκει στην καναδική Eldorado Gold, και το υπόλοιπο 5% ανήκει στην ελληνική κατασκευαστική εταιρεία ΑΚΤΩΡ, του ομίλου Μπόμπολα.
Η εταιρεία θέλει να κατασκευάσει στην καρδιά του δάσους, ένα ανοιχτό και ένα υπόγειο ορυχείο, προκειμένου να εξορύξει το κοίτασμα. Το ανοιχτό ορυχείο θα έχει διάμετρο 700 μέτρα και βάθος 200. Το υπόγειο θα έχει σήραγγες μήκους 25 χιλιομέτρων, που θα φτάνουν ακόμα και τα 770 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της γης. Επίσης θα κατασκευαστεί ένα εργοστάσιο επεξεργασίας, καθώς και δύο λεκάνες εναπόθεσης αποβλήτων.
Η σχετική περιβαλλοντική μελέτη έχει εγκριθεί από το ελληνικό κράτος και η αποψίλωση του δάσους έχει ήδη ξεκινήσει. Όμως το έργο συναντά την αντίσταση πολλών κατοίκων της περιοχής, που έχουν προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας ζητώντας την ακύρωσή του.
Πλέον, το δάσος αποτελεί πεδίο σκληρών συγκρούσεων. Συχνά δονείται από τις πορείες και τα συνθήματα των διαδηλωτών ενάντια στο ορυχείο, φωνές που τις περισσότερες φορές αντιμετωπίζονται με βίαιη καταστολή και πνίγονται στα δακρυγόνα από τις δυνάμεις της αστυνομίας.
«ΤΟ ΦΡΑΓΜΕΝΟ ΔΑΣΟΣ ΜΑΣ ΘΥΜΙΖΕΙ ΑΟΥΣΒΙΤΣ»
«Όλος ο κόσμος της περιοχής είναι ξεσηκωμένος, δεν πρόκειται να τα αφήσει αυτά τα πράγματα. Και ο κόσμος αυτός δεν παλεύει για μεροκάματο, παλεύει για να κρατήσει τον τόπο του, δεν έχει οικονομικά συμφέροντα, βλέπει μόνο μπροστά του, βλέπει τα παιδιά του, το μέλλον αυτής της περιοχής», μας λέει ο Τόλης Παπαγεωργίου, μέλος του Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων, που έχει δέσει τη ζωή του με το κίνημα που εναντιώνεται στη δημιουργία του ορυχείου.
Άλλωστε δεν είναι η πρώτη φορά που η Β. Χαλκιδική βρίσκεται μπροστά σε ανάλογα επενδυτικά σχέδια. Στο παρελθόν, στα τέλη της δεκαετίας του ’90, η επίσης καναδική εταιρεία TVX Gold θέλησε να κατασκευάσει στην περιοχή ένα ορυχείο χρυσού και τότε οι κάτοικοι είχαν ανατρέψει τα σχέδιά της με ένα δυναμικό κίνημα αντίστασης. Μέχρι και στρατιωτικός νόμος είχε επιβληθεί στην περιοχή, με απαγόρευση της κυκλοφορίας, αλλά τελικά το Συμβούλιο της Επικρατείας δικαίωσε τους κατοίκους, ακυρώνοντας το επενδυτικό σχέδιο της TVX Gold.
Η εταιρεία έχει περιφράξει τις εγκαταστάσεις της με συρματοπλέγματα, κάμερες και συστήματα συναγερμού, τοποθετημένα ακόμα και στα κλαδιά των δέντρων. Το φυλάκιο της πύλης, βρίσκεται πάνω σε ένα δημόσιο δρόμο και όπως καταγγέλλουν οι κάτοικοι, μαυροντυμένοι σεκιούριτι τους ζητούν στοιχεία ταυτότητας για να τους αφήσουν να περάσουν. Όταν μας οδήγησαν εκεί, οι άνδρες της ιδιωτικής ασφάλειας μας βιντεοσκοπούσαν με τα κινητά τους τηλέφωνα. «Στα πενήντα χρόνια που ζω, δεν θυμάμαι ποτέ αυτό το δάσος να έχει φραχτεί από καμιά εταιρεία. Αυτό εδώ μας θυμίζει Άουσβιτς», καταγγέλλει ο Δημήτρης Κάλτσος, που έχει γεννηθεί και μεγαλώσει στην περιοχή.
«Μήπως κάποιοι άνθρωποι δημιούργησαν συνθήκες για να με εξαναγκάσουν να το κάνω; Αν συμβαίνει αυτό, δεν θα απολογηθώ κιόλας», απαντά ο κ. Στρατουδάκης, Γενικός Διευθυντής της Ελληνικός Χρυσός. «Όταν, για να διογκωθείς, μαζεύεις ό,τι τυχάρπαστο υπάρχει στην Ελλάδα, αρχίζει το θέμα και μπαίνει στην έννοια της δολιοφθοράς. Αυτό λοιπόν δημιούργησε προβλήματα στην Αστυνομία, η οποία σχεδόν μου επέβαλε να δημιουργήσω συνθήκες προστασίας απέναντι σε συγκεκριμένα πράγματα».
317.000 ΣΤΡΕΜΜΑΤΑ ΓΙΑ 11.000.000 ΕΥΡΩ
Ωστόσο, το ελληνικό κράτος δεν έχει παραχωρήσει τα μεταλλευτικά δικαιώματα μόνο στο δάσος των Σκουριών. Έχει παραχωρήσει τα μεταλλευτικά δικαιώματα μιας έκτασης 317.000 στρεμμάτων. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται δύο προϋπάρχοντα ορυχεία μαζί με τις εγκαταστάσεις τους, 310 σπίτια στο Στρατώνι, καθώς και τα δικαιώματα έρευνας και επέκτασης της εξορυκτικής δραστηριότητας με το άνοιγμα και άλλων μεταλλείων.
«Το μεγαλύτερο σκάνδαλο στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια είναι η μεταβίβαση αυτής της περιοχής στην «Ελληνικός Χρυσός», Λάζαρος Τόσκας, Μέλος των Επιτροπών Αγώνα Ενάντια στα Ορυχεία
«Το μεταλλευτικό πεδίο στη Χαλκιδική είναι ίσως ένα από τα μεγαλύτερα στον κόσμο», βεβαιώνει ο κ. Στρατουδάκης, Γενικός Διευθυντής της Ελληνικός Χρυσός. «Και μάλιστα κακώς είναι μονότονα προσανατολισμένο στον χρυσό. Είναι ένα πολυμεταλλικό μεταλλευτικό πεδίο. Έχει χαλκό, έχει άργυρο, έχει χρυσό, έχει μόλυβδο, έχει ψευδάργυρο. Όλα είναι δίπλα μας!»
Το αντάλλαγμα που πλήρωσε η εταιρεία στο ελληνικό κράτος για να αποκτήσει τα παραπάνω ήταν 11 εκατομμύρια ευρώ. «Το μεγαλύτερο σκάνδαλο που έχει γίνει στην Ελλάδα, δεν είναι ούτε η Ζίμενς, ούτε το Βατοπέδι, το μεγαλύτερο σκάνδαλο που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια είναι η μεταβίβαση αυτής εδώ της περιοχής στην «Ελληνικός Χρυσός» και η ελληνική Βουλή πρέπει να το δει ξανά το θέμα», λέει ο κ. Λάζαρος Τόσκας, μέλος των επιτροπών αγώνα ενάντια στα ορυχεία. «Ο κύριος Πάχτας ξεπούλησε ορυκτό πλούτο αξίας δισεκατομμυρίων, χωρίς κανένα αντάλλαγμα».
Η ΑΓΟΡΑΠΩΛΗΣΙΑ
Ο κος Πάχτας εδώ και χρόνια έχει εγκαταλείψει την κεντρική πολιτική σκηνή. Έχει επιστρέψει στον τόπο του και σήμερα είναι δήμαρχος του δήμου Αριστοτέλη, όπου και σχεδιάζεται το χρυσωρυχείο. Ήταν ο άνθρωπος που ως υφυπουργός οικονομικών μεταβίβασε το μεταλλευτικό πεδίο για 11.000.000 ευρώ στην Ελληνικός Χρυσός. Ήταν Δεκέμβριος του 2003. Την εποχή που χρήματα (φαινομενικά) υπήρχαν, που η χώρα κατασκεύαζε μεγάλα έργα για τους ολυμπιακούς αγώνες.
Στην Χαλκιδική ωστόσο επικρατεί αναβρασμός. Η προηγούμενη εταιρεία χρυσού, η ΤVX Gold είχε πτωχεύσει και έφευγε από τη χώρα. Εκατοντάδες εργαζόμενοι των ορυχείων, απλήρωτοι επί μήνες και μπροστά στον κίνδυνο της ανεργίας είχαν κλειστεί στις στοές και έκαναν απεργία πείνας. Συνάδελφοί τους διαμαρτύρονταν δυναμικά έξω από το υπουργείο οικονομικών στο κέντρο της Αθήνας.
Ο κ. Πάχτας έψαχνε απεγνωσμένα για μια λύση. «Εμείς τετραγωνίσαμε τον κύκλο», θυμάται. «Χτύπησα όλες τις πόρτες των Ελλήνων επιχειρηματιών που θα μπορούσαν να έχουν μια συνάφεια με το θέμα. Κανείς δεν ήθελε να βάλει το κεφάλι του στον τορβά». Τελικά επενδυτής βρέθηκε. Ήταν η εταιρεία Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. Η εταιρεία είχε συσταθεί τρεις μέρες πριν την αγοραπωλησία, από δύο υψηλόβαθμα στελέχη της ελληνικής κατασκευαστικής εταιρείας Άκτωρ, του ομίλου Μπόμπολα, έναν από τους πιο σημαντικούς επιχειρηματικούς ομίλους της Ελλάδας. Σύντομα στο επενδυτικό σχήμα εισχωρούν ως κύριοι μέτοχοι η Άκτωρ με 35% και η καναδική μεταλλευτική εταιρεία European Goldfields, με 30%.
Η πώληση γίνεται απευθείας, χωρίς δημόσιο διαγωνισμό, όπως ορίζει το Ευρωπαϊκό Δίκαιο. Η μέθοδος που επιλέχθηκε για να περάσουν τα ορυχεία στη νέα εταιρεία ήταν η εξής: Το ελληνικό δημόσιο θα αγόραζε τα μεταλλεία από την TVX που έφευγε από τη χώρα για 11 εκατομμύρια ευρώ και την ίδια μέρα θα τα πουλούσε στην «Ελληνικός Χρυσός» στην ίδια ακριβώς τιμή. Ούτε σεντς παραπάνω, ούτε σεντς παρακάτω.
«Όπως ήταν ολόκληρο, το πήραμε και το ξαναδώσαμε στην άλλη μεριά», λέει ο κ. Πάχτας. «Για να κρατήσουμε τις θέσεις απασχόλησης, για να κρατήσουμε την επένδυση ζωντανή.» Τα 11 εκατομμύρια ευρώ που πήρε το ελληνικό κράτος, δεν πήγαν στα ταμεία του. Δόθηκαν ως αποζημιώσεις στους εργαζόμενους της εταιρείας που έφευγε.
«Ξέρετε τι έκανε για την TVX ο Πάχτας; Όταν έμειναν 472 άνθρωποι άνεργοι, δεν τους πλήρωσε η TVX GOLD η μητρική που είχε υποχρέωση να τους πληρώσει, και δεν ήταν πτωχή, τους πληρώσατε εσείς και εγώ», υποστηρίζει ο κ. Τόλης Παπαγεωργίου από το Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων.
«Ο πλούτος που πουλήσανε είναι δεκάξι δις και τα δώσανε τσάμπα σε μια εταιρεία που δημιουργήθηκε την προηγούμενη μέρα της μεταβίβασης με μετοχικό κεφάλαιο εξήντα χιλιάδες ευρώ», καταγγέλλει ο κ. Λάζαρος Τόσκας και επισημαίνει: «Έξι μήνες μετά την αγοραπωλησία, τα ορυχεία κοστολογήθηκαν 408 εκατομμύρια ευρώ!»
«Τι αξία είχε τότε; Τι αξία είχε τότε; Θυμάστε;» ρωτά με ένταση ο κ. Πάχτας «Η εταιρεία είχε πτωχεύσει. Μια εταιρεία που έχει πτωχεύσει, πόσο αξίζει, ξέρετε; Πόσο αξίζει μια εταιρεία που έχει πτωχεύσει; Μηδέν. Αξίζει παραπάνω;»
«Στην ουσία ήτανε μια σύμβαση μεταξύ δύο ιδιωτών, και διαμεσολάβησε για μια ώρα περίπου το ελληνικό δημόσιο, έτσι ώστε και εμείς να διασφαλιστούμε ότι αγοράζουμε κάτι συγκεκριμένο και με συγκεκριμένα βάρη, αλλά και το ελληνικό δημόσιο να διασφαλίσει τη συνέχεια της επένδυσης», λέει ο κ. Πέτρος Στρατουδάκης, Γενικός Διευθυντής της “Ελληνικός Χρυσός”.
Η ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΖΗΤΑ ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ
Για την υπόθεση αυτή το 2008, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από την Ελλάδα εξηγήσεις. Για το ποσό της συναλλαγής και τη μέθοδο που αυτή έγινε, για το ότι η εταιρεία “Ελληνικός Χρυσός” απαλλάχτηκε από την υποχρέωση καταβολής φόρου μεταβίβασης, και για το ότι κατέβαλε μειωμένες δαπάνες δικηγόρων και συμβολαιογράφων.
Οι ελληνικές απαντήσεις δεν κρίθηκαν ικανοποιητικές και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η τιμή πώλησης των Μεταλλείων Κασσάνδρας στην Ελληνικός Χρυσός το 2003 ήταν κατώτερη της πραγματικής αγοραίας αξίας τους, και ότι, ως εκ τούτου, η εταιρεία έλαβε παράνομη ενίσχυση από το ελληνικό κράτος ύψους €15,3 εκατ. ευρώ, κατά παράβαση των κανόνων της Ε.Ε. Η Επιτροπή ζήτησε τα χρήματα αυτά, συν τους τόκους, να επιστραφούν στο ελληνικό δημόσιο.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέληξε ότι η εταιρεία έλαβε παράνομη ενίσχυση από το ελληνικό κράτος ύψους €15,3 εκατ. ευρώ και ζήτησε αυτά τα χρήματα να επιστραφούν. Το ελληνικό δημόσιο κατέθεσε προσφυγή.
«Και όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση ζήτησε να επιστρέψει η «Ελληνικός Χρυσός» δεκαπεντέμισι εκατομμύρια ευρώ στο ελληνικό δημόσιο, ο τότε Υπουργός Περιβάλλοντος, ο κύριος Παπακωνσταντίνου, προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, για να μην πληρώσουν οι ιδιώτες τα δεκαπεντέμισι εκατομμύρια στο κράτος», λέει ο κ. Τόσκας. «Είναι να τραβάς τα μαλλιά σου, είναι σκάνδαλα απερίγραπτα.»
«Το ελληνικό κράτος παγίως προσφεύγει κατά των αποφάσεων της ευρωπαϊκής επιτροπής όταν κρίνει ότι δεν έχει κάνει καλά τη δουλειά της», απαντά ο κ. Παπακωνσταντίνου. «Γιατί δεν έχει το αλάθητο η ευρωπαϊκή επιτροπή, πολλές φορές λέει πράγματα με τα οποία διαφωνούμε». Η εκδίκαση της προσφυγής εκκρεμεί μέχρι σήμερα.
«Εγώ είμαι περήφανος για τη θέση που πήραμε τότε!», προσθέτει ο κ. Πάχτας. «Γιατί αυτό που κάναμε τότε, δίνει προοπτική στη ζωή σήμερα. Αν θα πάρει η πολιτεία δηλαδή, πέντε, δέκα εκατομμύρια παραπάνω, λίγο είναι το πρόβλημα για μένα».
«Η ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ ΜΑΣ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΜΙΚΡΟ ΠΑΡΙΣΙ»
Το ελληνικό κράτος είναι αποφασισμένο να προστατέψει την επένδυση της «Ελληνικός Χρυσός», που εμφανίζεται άλλωστε ως η μεγαλύτερη στη χώρα, σε αυτή την περίοδο της καλπάζουσας οικονομικής κρίσης.
Ωστόσο, δεν θα πάρει δικαιώματα εξόρυξης, ένα ποσοστό σε χρήμα, δηλαδή, από τον πλούτο που θα βγαίνει από τα σπλάχνα της γης. Ο Μεταλλευτικός Κώδικας της Ελλάδας, που γράφτηκε επί χούντας, δεν προβλέπει κάτι τέτοιο, σε αντίθεση με άλλα κράτη της Ευρώπης και του κόσμου.
Ο κ. Παπακωνσταντίνου ρωτήθηκε πώς τελικά κερδίζει η χώρα από αυτή την επένδυση: «Το κράτος κερδίζει γιατί παίρνει φόρους, το κράτος κερδίζει γιατί προσλαμβάνονται πάνω από 1.000 άτομα και αυτά τα άτομα έχουν εισοδήματα, άρα πληρώνουν φόρους, υπάρχουν ασφαλιστικές εισφορές, το κράτος σίγουρα δεν κερδίζει μην αξιοποιώντας τα κοιτάσματα που έχει».
«Μια επένδυση, μια επιχείρηση δημιουργεί παραγωγική δραστηριότητα», προσθέτει ο κ. Πάχτας. «Η δική μας λοιπόν, δημιουργεί 1.500 – 1.600 θέσεις απασχόλησης και άλλες 3.000 άμεσες παρελκόμενες. 5.000 νέες θέσεις απασχόλησης», επισημαίνει ο κ. Πάχτας. «Ξέρετε τι σημαίνει αυτό για τα ταμεία του ελληνικού κράτους; Σε ποια άλλη περιοχή της Ελλάδας δημιουργούνται σήμερα 5.000 θέσεις εργασίας;».
Οι εργαζόμενοι της Ελληνικός Χρυσός στο εν ενεργεία ορυχείο του Στρατωνίου, ούτε λέξη δεν θέλουν ν’ ακούσουν σχετικά με την αμφισβήτηση της επένδυσης από τους συμπατριώτες τους. Μαζεμένοι γύρω από ένα τραπέζι σε ένα διάλλειμα της σκληρής δουλειάς τους, μιλάνε έντονα και εκνευρισμένα.
«Ποια επιχείρηση παίρνει κόσμο σήμερα, το 2012; Η Χαλκιδική μας θα γίνει μικρό Παρίσι. Όλοι διώχνουν, καίγεται ο τόπος μας και εμείς το χαβά μας δηλαδή;», λέει αγανακτισμένος ένας εργαζόμενος. «Με τί θα πάμε ρε παιδιά μπροστά; Μην τρελαθούμε τώρα δηλαδή! Τι έχει η Ελλάδα για να πάμε μπροστά; Όχι το ένα, όχι τ’ άλλο, να σηκωθούμε να φύγουμε απ’ τον τόπο μας;», λέει ένας άλλος.
«Καταλαβαίνει κανείς ότι όλοι θέλουμε τις θέσεις εργασίας, δε σημαίνει όμως ότι για αυτές τις θέσεις εργασίας ξεπουλάμε τα πάντα. Ξεπουλάμε δημόσια περιουσία, ξεπουλάμε τις ζωές μας, ξεπουλάμε το δάσος μας, ξεπουλάμε τα πάντα. Δεν είπαμε εμείς να μην συνεχίσουν τα υπάρχοντα μεταλλεία να δουλεύουν, να μην έχει θέσεις εργασίας. Όχι όμως ξεπουλώντας τα πάντα», απαντά ο Λάζαρος Τόσκας.
Η ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ
Ο Γιώργος Καλύβας ζει μέσα στο δάσος, όπως έκαναν παλιότερα οι γονείς του και οι παππούδες του. Κερδίζει τη ζωή του δουλεύοντας με κόπο ένα κτήμα, όπου έχει βάλει καστανιές, καρυδιές, κερασιές, μελίσσια… «Δεν πειράζω τη φύση, εδώ συμβιώνω μαζί της», μας λέει. «Κομμάτι της είμαι κι εγώ και έτσι πρέπει να αντιλαμβανόμαστε την ύπαρξη μας, να είναι τα βήματά μας ελαφρά επάνω στη γη, να μην είναι βαριά».
Το σπίτι του βρίσκεται ακριβώς δίπλα εκεί που προβλέπεται να χτιστεί το ένα απ’ τα φράγματα εναπόθεσης των τελμάτων του ορυχείου, αλλά είναι αποφασισμένος να μην εγκαταλείψει τη γη του. «Εγώ θα πρέπει να είμαι ο τελευταίος που θα φύγει από εδώ, ίσως να με χτίσουν κι εμένα μέσα στο μπετόν, στο φράγμα», ομολογεί στον ίδιο του τον εαυτό.
«Φαντάζεστε ότι θα γίνει το ορυχείο και θα αγοράσει κανείς τυρί από δω; Ή θα πάρει το γάλα, θα πάρει το κρέας ή το λαχανικό, θα πάρει τα μύδια ή τα ψάρια της περιοχής; Ή θα έρθει κανένας τρελός εδώ να κάνει τουρισμό;» Τόλης Παπαγεωργίου, Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων.
Το δάσος ήταν κάποτε γεμάτο ζωή. Οικογένειες ολόκληρες είχαν εδώ τους μπαξέδες τους, κι όπως λένε, στην κατοχή, το βουνό έσωσε τον κόσμο από την πείνα. Ακόμα και τώρα, ένας ολόκληρος κόσμος ζει σε σχέση με το βουνό. «Όλοι αυτοί οι άνθρωποι εδώ πέρα είναι γεωργοί, είναι κτηνοτρόφοι, πιο κάτω είδατε ένα εργοστάσιο τυροποιίας. Φαντάζεστε ότι θα γίνει το ορυχείο, και θα αγοράσει κανείς το τυρί από δω; Ή θα πάρει το γάλα, θα πάρει το κρέας ή θα πάρει το λαχανικό, ή θα πάρει τα μύδια της περιοχής ή θα πάρει τα ψάρια της περιοχής; Ή θα έρθει κανένας τρελός εδώ να κάνει τουρισμό;», μας λέει ο Τόλης Παπαγεωργίου. «Υπάρχει ένας βασικός παράγοντας που λέγεται αειφορία. Το μετάλλευμα έχει την εξής ιδιότητα, το βγάζεις μια φορά από τη γη, το επεξεργάζεσαι το πουλάς και χάθηκε. Αυτό που αφήνεις μετά στον τόπο είναι απόβλητα».
“Αξίζει πιστεύω να επιβαρύνουμε μια περιοχή της τάξης του 0,4% για να μπορέσουμε να ζήσουμε. Δεν μπορούμε να ζήσουμε μόνο με το φυτό και με το δέντρο. Έχουμε εκατοντάδες εκατομμύρια δέντρα να ζήσουμε και ευτυχώς η περιοχή μας επαναλαμβάνω, είναι από τις πιο πράσινες περιοχές του τόπου μας», σημειώνει ο κ. Πάχτας. «Να τον αφήσουμε το χαλκό εκεί; Αν παράδειγμα, τα καλώδια στα σπίτια μας, ήταν ξύλινα, δεν θα κόβαμε δέντρα για να μεταφέρουμε το ρεύμα; Ούτε έχει καμία διαφορά», συμπληρώνει ο κ. Στρατουδάκης της «Ελληνικός Χρυσός».
ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΧΩΡΙΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ;
Κάτοικοι και επιστημονικοί φορείς υποστηρίζουν ότι οι επιπτώσεις του νέου ορυχείου στο περιβάλλον, με τη μετατροπή της περιοχής σε βαριά βιομηχανική ζώνη, θα είναι σε τέτοιο βαθμό καταστροφικές, που δε θα μπορούν να αντισταθμιστούν με κανένα όφελος. Προειδοποιούν πως οι επεμβάσεις που θα γίνουν στο όρος Κάκαβος για το ορυχείο των Σκουριών θα πλήξουν ανεπανόρθωτα τους υδάτινους πόρους της περιοχής.
«Απ’ ότι βλέπω, πάνω στις Σκουριές, προτείνουν τη διάνοιξη γεωτρήσεων για να κατεβάσουν την υπόγεια στάθμη, προκειμένου να μπορέσουν να δουλέψουν. Αυτό θα κατεβάσει τόσο πολύ την υπόγεια στάθμη, που θα δημιουργηθεί πρόβλημα υδατικού ισοζυγίου», προειδοποιεί ο κ. Καραμούζης, καθηγητής υδραυλικής στο ΑΠΘ. «Θα έρθει μια ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης. Όλο το βουνό εκεί πάνω, θα το στεγνώσει στην κυριολεξία, θα μειωθούν οι πηγές», σημειώνει.
“Eίναι ένας μεταμοντέρνος πόλεμος που γίνεται τοπικά εδώ, μια εισβολή με κεφάλαια και νόμους, για να σου πάρουν τις πρώτες ύλες και ν’ αφήσουν τη ρύπανση και τη μόλυνση“, Γιώργος Καλύβας, Κάτοικος Χαλκιδικής.
Από την πλευρά τους, τόσο ο κ. Πάχτας όσο και ο κ. Στρατουδάκης της «Ελληνικός Χρυσός» υπογραμμίζουν ότι τίποτα τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί. «Είμαι ο πρώτος που έχω πει ότι αν χαθεί μια σταγόνα νερού, εγώ θα διακόψω την επένδυση. Τα νερά για την προ του Άθω περιοχή, για την περιοχή Ουρανούπολης, Νέα Ρόδων, Αμμουλιανής, Ιερισσού και Στρατωνίου, γιατί όλοι αυτοί υδρεύονται από μια υδρολογική λεκάνη», διαβεβαιώνει ο δήμαρχος κ. Πάχτας.
Ο κ. Παπακωνσταντίνου, ήταν ο Υπ. Περιβάλλοντος που τον Ιούλιο του 2011, μέσα σε 20 μέρες από την ανάληψη των καθηκόντων του, ενέκρινε την Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, προκειμένου να προχωρήσει το έργο της εταιρείας. «Εδώ η χώρα πρέπει ν’ αποφασίσει ορισμένα πράγματα. Θέλει ή δε θέλει ανάπτυξη; Θέλει ή δε θέλει ν’ αξιοποιήσει τον ορυκτό της πλούτο; Εάν δε θέλει, τότε να το πούμε και να το πάρουμε απόφαση συνολικά. Αλλά θα είμαστε η μόνη χώρα στην Ευρώπη, η οποία έχει ορυκτό πλούτο και δεν τον αξιοποιεί», σημειώνει.
Ο Γιώργος Καλύβας, χωμένος στην καρδιά του δάσους, μακριά από τα γραφεία των υπουργών όπου λαμβάνονται οι αποφάσεις που απειλούν να του αλλάξουν τη ζωή, αντιμετωπίζει την κατάσταση στωικά: «Πιστεύω ότι είναι κι ένας μεταμοντέρνος πόλεμος αυτός που γίνεται τοπικά εδώ, δηλαδή μια εισβολή με κεφάλαια και με νόμους, για να σου πάρουν τις πρώτες ύλες και να σου αφήσουν τη ρύπανση, τη μόλυνση, τα υποπροϊόντα», μας λέει. «Αυτό είναι ύβρη, για να θυμηθούμε και τους αρχαίους. Δεν θα υπάρχει επιστροφή».
