Φρανσίσκο Γκόγια, «Ο τραυματίας οικοδόμος», 1786-7
Γράφει η Μαρία Μπικάκη
Η κατάρρευση του ασφαλιστικού συστήματος, που εξελίσσεται και δεν έχει ολοκληρωθεί, είναι κομμάτι του παζλ των αναδιαρθρώσεων που προωθούνται τα τελευταία χρόνια. Αφορά τους πάντες. Εργαζόμενους και συνταξιούχους. Άνεργους και ανασφάλιστους.
Σήμερα περίπου ο 1 στους 3 κατοίκους αυτής της χώρας, δηλαδή πάνω από 3 εκ. άνθρωποι είναι χωρίς ασφάλιση, με την ίδια αναλογία και στα παιδιά. Είναι περίπου όσοι και αυτοί που ζουν κάτω από το όριο της φτώχιας. Δεν πρόκειται όμως μόνο για άνεργους, που δεν δικαιούνται ασφάλισης λόγω μη κάλυψης «προϋποθέσεων». Το 2012 σύμφωνα με το ΣΕΠΕ οι ανασφάλιστοι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα αποτελούν το 36 % και σύμφωνα με το ΙΝΕ της ΓΣΕΕ το 38% των εργαζόμενων. Παρόμοια είναι οι κατάσταση στους αυτοαπασχολούμενους, που δεν έχουν να πληρώσουν τις εισφορές τους και στους αγρότες.
¨Έχουμε λοιπόν κατάρρευση που αφορά την καθολικότητα της ασφάλισης στη χώρα, αλλά και την ποιότητα της ασφάλισης.
Πως τεκμηριώνεται αυτό;
Η μείωση της καθολικότητας έχει να κάνει με την ανεργία που αυξάνει και την έλλειψη οποιασδήποτε ασφαλιστικής κάλυψης της πλειοψηφίας των ανέργων, αλλά και την έλλειψη μορφών ουσιαστικής προνοιακής στήριξης τους.
Για την κατάρρευση της ποιότητας θα αναφερθώ κυρίως με στοιχεία στο θέμα της συνταξιοδοτικής κάλυψης για την οικονομία της συζήτησης. Παρότι με τον όρο ασφάλιση εννοούμε όλες τις πτυχές που εξασφαλίζουν στους εργαζόμενους το δικαίωμα στην υγεία (πρόληψη, περίθαλψη, θεραπεία), στην πρόνοια, στις πάσης φύσεως άδειες, στην οικονομική κάλυψη σε περίπτωση ασθένειας, ή ανεργίας,.
Στη σημερινή κατάσταση φτάσαμε με επιτάχυνση που επέβαλαν τα μέτρα των μνημονίων με την τρόικα τα τελευταία χρόνια, όμως η πορεία έχει προδιαγραφεί πολύ πριν.
Το σύνθημα «Γκρεμίζουν κατακτήσεις ολόκληρου αιώνα – Όλοι στους δρόμους – όλοι στον αγώνα» είναι κυριολεξία. Το μετοχικό ταμείο δημοσίων υπαλλήλων δημιουργήθηκε το 1861 όπως και λίγα ακόμα ταμεία που κάλυπταν γήρας, επαγγελματικά ατυχήματα, ασθένεια, ανικανότητα και θάνατο. Με νόμο του 1952 δημιουργήθηκε το ταμείο αρωγής των δημοσίων υπαλλήλων. Το 1934 νομοθετήθηκε το ίδρυμα κοινωνικής ασφάλισης για τον ιδιωτικό τομέα, ενώ το 1951 καθιερώθηκε η ασφάλεια ανεργίας. Από το 45% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού που καλυπτόταν συνταξιοδοτικά το 1960 φθάσαμε το 1981 να καλύπτονται 3,5 εκ. εργαζόμενοι. Η χρηματοδότηση προερχόταν από εισφορές εργαζόμενων και εργοδοτών και μόνο τα τελευταία χρόνια άρχισε να ενεργοποιείται ως ένα βαθμό ( και όχι στο ύψος που προβλέπουν οι νόμοι) η κοινωνική συμμετοχή μέσω της χρηματοδότησης από τον προϋπολογισμό.
Όλα αυτά προήλθαν σαν αποτέλεσμα διεκδικήσεων και αγώνων. Στη θέση των πρώτων ταμείων αλληλεγγύης ορισμένων κλάδων που συγκροτούσαν οι ίδιοι οι εργαζόμενοι σαν υβριδική μορφή μεταξύ συνδικαλισμού και αλληλοβοήθειας χωρίς σχέση με το κράτος, απαίτησαν την οικονομική συμμετοχή των εργοδοτών και τη νομοθετική κάλυψη της ρύθμισης. Οι απεργιακοί αγώνες ιδιαίτερα τη δεκαετία του 20 και του 30 που βάφτηκαν με αίμα απαιτούσαν την μείωση της εκμετάλλευσης, μέσα από την απόσπαση ενός έμμεσου μισθού, μέσω της ασφαλιστικής κάλυψης.
Το αστικό κράτος ναι μεν αναγκάστηκε να προχωρήσει στην ψήφιση νόμων, αλλά χωρίς τον έλεγχο εφαρμογής τους από τους εργοδότες και την ουσιαστική παρέμβαση για την υποχρέωση ασφάλισης των εργαζόμενων.
Ταυτόχρονα εκμεταλλεύεται τις διαφοροποιήσεις στις παροχές της ασφάλισης από τη μια για να κτίσει δικές του συμμαχίες, να ενσωματώσει κλάδους εργαζόμενων και από την άλλη για να καλλιεργεί κλίμα διάσπασης ανάμεσα στους εργαζόμενους με τις θεωρίες των προνομιούχων και μη.
Όλα αυτά τα χρόνια η περιουσία των ασφαλιστικών ταμείων με την σχεδόν καθολική ασφάλιση είναι τεράστια. Τα αποθεματικά μέχρι και τη δεκαετία του 1990 τα εκμεταλλεύονταν με την άτοκη κατάθεσή τους στην Τράπεζα Ελλάδος που με τη σειρά της τα διοχέτευε σε δανεικά και πολλές φορές αγύριστα για την ανάπτυξη ελληνικών βιομηχανιών.
Φτάνουμε έτσι στη εποχή του 1990 και στην εικοσαετία που ακολουθεί και ήδη έχει αρχίσει η ιδεολογική και πολιτική προετοιμασία για την αντιασφαλιστική επίθεση.
Οι νόμοι του 1990, 1992 της ΝΔ το νομοσχέδιο 2001 του Γιαννίτση και ο νόμος 2002 του Ρέππα, ο 3029 του 2003, ο 3371 του 2005, οι νόμοι 3863 και 3865 του 2010, προωθούν σε δόσεις με τη μέθοδο του σαλαμιού: – την απενεργοποίηση των καταστατικών όρων των ταμείων ασφάλισης, – την αύξηση των ορίων ηλικίας, – την αλλαγή του τρόπου υπολογισμού των συντάξεων με τη μείωση τους, – τη μείωση των εργοδοτικών εισφορών, – την αύξηση των εργατικών, – την άρση ορίων για επενδύσεις των αποθεματικών των ταμείων σε μετοχές και κερδοσκοπικές συμπράξεις, – την κατάργηση των ευνοϊκών ρυθμίσεων για τα όρια ηλικίας στις γυναίκες και στις μητέρες στο όνομα της ισότητας των 2 φύλων. Προωθείται η ενοποίηση ασφαλιστικών ταμείων, όρων, εισφορών και ορίων όχι όμως στο ανώτερο επίπεδο, αλλά με ισοπέδωση κάτω και από το κατώτερο. Επίσης, με το νόμο του 2010 καθιερώνεται από το 2015 ως μόνη εγγυημένη τη βασική σύνταξη των 360 ευρώ, από κει και πέρα τα ασφαλιστικά ταμεία θα δίνουν ανταποδοτική σύνταξη, που τη βαφτίζουν αναλογική με βάση τις εισφορές.
Στην τακτική τους για να περάσουν αυτοί οι νόμοι χρησιμοποιούσαν τις περισσότερες φορές και το χρύσωμα του χαπιού. Παράδειγμα, το 1990 για να περάσουν την εκμετάλλευση των αποθεματικών στο χρηματιστήριο καθιερώνουν ταυτόχρονα και την καταβολή τόκων στις καταθέσεις. Ή για να περάσουν την αύξηση των ορίων ηλικίας και τη μείωση των συντάξεων το 2010 τακτοποιούν θέματα διαδοχικής ασφάλισης και παρέχουν δυνατότητα εξαγοράς πλασματικών χρόνων για σύνταξη.
Τα ιδεολογήματα για να περάσουν τα παραπάνω είναι το υπερβολικό κόστος της ασφάλισης για τους εργοδότες που καθιστά «μη ανταγωνιστικό» το σύνολο του κόστους εργασίας στην Ελλάδα, η γήρανση του πληθυσμού, άρα και η δυνατότητα για περισσότερα χρόνια εργασίας (οπότε εισάγουν τον όρο της «ενεργούς γήρανσης», δηλαδή, της δουλειάς μέχρι τα βαθειά γεράματα), ο ανορθολογισμός, ο κατακερματισμός και οι διαφοροποιήσεις του συστήματος, τα ελλείμματα και η προοπτική μη βιωσιμότητας των ταμείων, η δυσμενής σχέση εργαζόμενων-συνταξιούχων (που από 3 προς 1 το 1981 πέφτει στο 1,7 προς 1 το 2009), η δήθεν αλληλεγγύη γενεών, μέσω της συρρίκνωσης των παροχών σύνταξης για να έχουν οι επόμενοι.
Ιδεολογήματα στα οποία συντάχτηκαν οι κυρίαρχες παρατάξεις του κυβερνητικού-εργοδοτικού συνδικαλισμού, όχι μόνο αναπαράγοντας τα μέσα στους εργαζόμενους, αλλά και βάζοντας πλάτη στο να περάσουν και οι νόμοι. Χαρακτηριστική ήταν μια αναφορά του Ρωμανιά σε ημερίδα στον κλάδο των τραπεζοϋπάλληλων, που μας είπε ότι ο νόμος Ρέππα ετοιμάστηκε με συμμετοχή συνδικαλιστών της ΟΤΟΕ. Προφανώς, σε μια προσπάθεια δημιουργικής ενσωμάτωσης των συνδικαλιστών, για να αποφύγουν τον απεργιακό ξεσηκωμό, που είχε γίνει με την προηγούμενη απόπειρα περάσματος του νόμου Γιαννίτση.
Με αυτά τα επιχειρήματα στήθηκε και το πλιάτσικο σε βάρος των αποθεματικών των ταμείων που οδήγησε σε ακόμα μεγαλύτερα οικονομικά ελλείμματα. Παίχτηκαν αποθεματικά στο χρηματιστήριο για να στηθεί το μεγάλο κόλπο γκρόσο της αναδιανομής του πλούτου στην άνοδο και την κατάρρευση των δεικτών το 1999, επενδύθηκαν σε δομημένα ομόλογα για να κερδοσκοπήσουν εταιρείες επενδύσεων, διοχετεύθηκαν σε κρατικά δάνεια που κουρεύτηκαν πρόσφατα δημιουργώντας μεγάλη τρύπα στα αποθεματικά. Η συσσωρευμένη περιουσία των ταμείων πάντα ήταν ελκυστική βορά στα συμφέροντα των οικονομικών – χρηματοοικονομικών ελίτ, που μεθοδεύουν με αυτά να έχουν ένα νέο πεδίο άμεσης και γρήγορης κερδοφορίας.
Ήδη η σχολή του Σικάγο με τον Φρίντμαν και λοιπούς είχε κάνει τα πειράματα της στο ασφαλιστικό της Χιλής το 1980 επί Πινοσέτ με τους 3 πυλώνες ασφάλισης και επέδραμε με τις κατευθύνσεις σε όλες τις χώρες του καπιταλιστικού κόσμου.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως γνήσιος εκφραστής των συμφερόντων της οικονομικής ολιγαρχίας, ξεκινά τις οδηγίες της για το ασφαλιστικό με τη Λευκή Βίβλο το 1993 που ορίζει ότι το ασφαλιστικό μοντέλο πρέπει να χωρίζεται : Πρώτον σε προγράμματα εθνικής αλληλεγγύης με ελάχιστες συντάξεις γήρατος, Δεύτερον με καταβολές ανταποδοτικού χαρακτήρα και τρίτο με προαιρετικές εισφορές στα πλαίσια μηχανισμών ασφάλισης ή αποταμίεσης. Υπαγορεύει την ενίσχυση της ιδιωτικής ασφάλισης.
Σπράου, Τήνιος της εποχής Σημίτη υποστηρίζουν ότι η ασφάλιση δεν αποτελεί κοινωνική αλλά ατομική ευθύνη και εξηγούν ότι «Ακόμα και αν κάποιος είναι φτωχός διατηρεί στο ακέραιο την ευθύνη για τις αποφάσεις που αφορούν την ίδια του τη ζωή.»
Στόχοι της Ε.Ε., των εργοδοτών και των κυβερνήσεων είναι η απαλλαγή των εργοδοτών και του κράτους από τις «παλιές» υποχρεώσεις της κοινωνικής ασφάλισης, η αντικατάσταση του αναδιανεμητικού συστήματος με το ανταποδοτικό-κεφαλαιοποιητικό, με τους λεγόμενους 3 πυλώνες ασφάλισης : α. με ένα ατομικό λογαριασμό άγνωστης απόδοσης εισφορών, β. η λειτουργία επαγγελματικών ταμείων σε συνεργασία με ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες και γ. η ατομική ιδιωτική ασφάλιση.
Σε όλη αυτή την πορεία το δημόσιο καθιερώνει νέες μορφές που προωθούν την κατεδάφιση της έννοιας της υποχρεωτικότητας της ασφάλισης με τα stage που είναι ανασφάλιστη εργασία, την κάλυψη ασφαλιστικών εισφορών εργοδοτών για τις νέες προσλήψεις κ.α..
Παράλληλα, προχωρά συνέχεια σε διαγραφή χρεών ασφαλιστικών εισφορών μεγάλων εταιρειών ή κάνει εκπτώσεις και ρυθμίσεις χαρίζοντας στους εργοδότες ακόμα και τις εργατικές ασφαλιστικές εισφορές που έχουν παρακρατήσει.
Και ερχόμαστε στο σήμερα.
Την εποχή της κρίσης που θέλουν να τη φορτώσουν στους εργαζόμενους. Που παρόλο ότι η ασφαλιστική κάλυψη στην Ελλάδα υπολείπεται από τις άλλες χώρες της Ε.Ε., το ΔΝΤ και η ΕΕ μέσα από τις δανειακές συμβάσεις με τις πρόθυμες ελληνικές κυβερνήσεις προχωρούν με καταιγιστική ταχύτητα στο σφαγιασμό των ασφαλιστικών δικαιωμάτων με νόμους, προεδρικά διατάγματα και υπουργικές αποφάσεις. Τα 1,2 εκατ. συνταξιούχοι του ιδιωτικού τομέα (που ο μέσος όρος των συντάξεων είναι 686 ευρώ και η πλειοψηφία παίρνει κάτω από 500 ευρώ) και οι 403 χιλ. του δημόσιου υφίστανται σφαγιασμό. Έκοψαν συντάξεις μέχρι και 40%, έκοψαν τα δώρα Πάσχα, Χριστουγέννων, επιδόματος άδειας. Αυξάνουν ξανά τα όρια ηλικίας και τα απαιτούμενα χρόνια εργασίας.
Επανεξετάζουν τις αναπηρικές συντάξεις με επιτροπές που μεθοδευμένα καθυστερούν επί μήνες τις συνεδριάσεις για τον κάθε ανάπηρο αφήνοντας τον χωρίς σύνταξη και αν τους βγάλουν μάλιστα μικρότερο ποσοστό υ θα ζητούν να επιστραφεί η διαφορά. Με το νόμο για το λεγόμενο μεσοπρόθεσμο 2013- 2016 που ψηφίστηκε στις 18/2 για τη λεγόμενη δημοσιονομική προσαρμογή και τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους (προσέξτε, δεν λένε εξάλειψη, αλλά βιωσιμότητα, δηλώνοντας ευθαρσώς ότι θέλουν να μας ακολουθεί) προβλέπεται, παρά την εξάπλωση της φτώχειας ο περιορισμός των προνοιακών επιδομάτων πχ. το ΕΚΑΣ θα δίνεται μετά τα 65.
Και τα μέχρι τώρα δεν τους φτάνουν. Σχεδιάζουν να φέρουν και νέο αντιασφαλιστικό νόμο στο τέλος του 2013.
Εξωθούν στη σύνταξη χιλιάδες σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα (πόσο υποκριτική είναι αλήθεια η ανησυχία τους για τη σχέση εργαζόμενων – συνταξιούχων) χωρίς να τους δίνουν σύνταξη για μήνες. Μόλις πριν 3 μέρες ανακοίνωσαν ότι εξετάζουν τη χορήγηση ποσοστού της σύνταξης για τους δημόσιους μέχρι να βγει η οριστική.
Δεν χορηγούν τα εφάπαξ που τα έχουμε πληρώσει.
Προωθούν την αύξηση των ορίων ηλικίας ακόμα και μέχρι τα 68 χρόνια την ίδια ώρα που λένε ότι θέλουν να μειώσουν την ανεργία των νέων που φτάνει στο 50%.
Τα ερωτήματα που βασανίζουν πολλούς αν είναι καλύτερα να μείνει κάποιος στη δουλειά ή να φύγει με σύνταξη δεν μπορεί κάποιος να το απαντήσει με σιγουριά. Σήμερα έχεις δουλειά αύριο είσαι απολυμένος. Σήμερα παίρνεις μισθό, αύριο σου τον μειώνουν. Σήμερα παίρνεις ένα ποσό για σύνταξη, αύριο δεν ξέρεις πόσο θα την κατεβάσουν ή και αν θα παίρνεις κάτι αν θα έχει χρεοκοπήσει ακόμα και το ΙΚΑ.
Από τα μέτρα της ΕΕ και του ΔΝΤ δεν μέλλεται να γλυτώσει κανένας κλάδος που θεωρεί ότι μπορεί να περιφρουρήσει τα δικαιώματά μόνο του δικού του χώρου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι τραπεζοϋπάλληλοι που μπορούσαν να εξαιρεθούν γιατί είχαν αυτοδιαχειριζόμενα ταμεία επικουρικής ασφάλισης χωρίς καμιά κρατική στήριξη ή χρηματοδότηση. Με νόμο υπέρ των τραπεζιτών καταργήθηκαν οι συμφωνίες κλαδικών συμβάσεων για το ύψος των εργοδοτικών εισφορών. Αυτές μειώθηκαν και επίσης οι προσληφθέντες μετά το 1993 δεν εντάσσονται σε αυτά τα ταμεία, αλλά στο επικουρικό του ΙΚΑ, οδηγώντας τα ειδικά επικουρικά ταμεία με μαθηματική ακρίβεια σε χρεοκοπία. Ενώ στο ταμείο αυτασφάλειας δηλαδή εφάπαξ, κατάργησαν με νόμο την εισφορά του εργοδότη. Εξαιρέσεις μπορεί να υπάρξουν μόνο προσωρινές και για λίγους, όπως έγινε με τους υπαλλήλους της Βουλής, τους δημοσιογράφους, τους υπαλλήλους της Τ.Ε.. Αλλά και αυτές κάτω από το βάρος όλων των μέτρων θα είναι ανίσχυρες να τους προφυλάξουν από τη χειροτέρευση του βιοτικού τους επίπεδου.
Τα μέτρα είναι βαθιά και βαριά. Αποδιοργανώνουν κάθε ίχνος κοινωνικής προστασίας.
Δεν μπορούμε να ξεκόψουμε την αντιδραστική αναδιάρθρωση στο ασφαλιστικό από την μείωση των μισθών σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, την επιχείρηση για απολύσεις στο δημόσιο, τις μετατάξεις, διαθεσιμότητες, την αυξανόμενη ανεργία, την συρρίκνωση όλων των κοινωνικών δαπανών, την προωθούμενη υποβάθμιση της δημόσιας παιδείας, την αύξηση των τιμών των κοινωνικών αγαθών, τη φοροληστεία στα λαϊκά στρώματα, την εκχώρηση της δημόσιας περιουσίας σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, τον κρατικό και δικαστικό αυταρχισμό και καταστολή.
Έχουμε ένα ταξικό πόλεμο που η πλευρά εργοδοτών, κυβέρνησης, κράτους, υπερεθνικής ένωσης, επιδιώκει ένα συντριπτικό κτύπημα στις δυνάμεις της εργασίας με το οποίο να υποστούν μια ιστορική ήττα που δεν θα επιτρέπει την άμεση αναδιοργάνωση και ανάκαμψη.
Παράλληλα βέβαια με την αυταρχική επιβολή των μέτρων και την καταστολή των αντιδράσεων μεθοδεύουν βοηθούντων των ΜΜΕ και την υποταγή μέσω της πειθούς.
Τα μέτρα αυτά εμφανίζονται ως απαραίτητες θυσίες προκειμένου να πάρουμε τις δόσεις των δανείων, που με τη σειρά τους εμφανίζονται ως απαραίτητες για να μπορούν δήθεν να καλυφθούν μισθοί και συντάξεις. Ενώ, στην πραγματικότητα τα έσοδα αρκούν για να καλυφθούν μισθοί, συντάξεις κοινωνικές, δαπάνες ακόμα και στα μεγέθη του 2009. Είναι καθαρό ότι μας εκβιάζουν με τα ελλείμματα του προϋπολογισμού και για τη συρρίκνωση του αριθμού των δημόσιων υπαλλήλων. Τα δάνεια πάνε για να καλύψουν τα προηγούμενα τοκογλυφικά δάνεια και για τη χρηματοδότηση των τραπεζών, που έχουν ήδη πάρει 259 δις τα 2, 5 τελευταία χρόνια. Οι εξοντωτικοί, άδικοι, δυσβάσταχτοι αντιλαϊκοί φόροι και τα χαράτσια πάνε για να μπορούν να έχουν φοροαπαλλαγές οι οικονομικά ισχυροί που πληρώνουν συνολικά 5 φορές λιγότερους φόρους από ότι όλοι εμείς. Μάλιστα μόλις χθες ο Σαμαράς δήλωσε στην Κομισιόν ότι η πρόθεσή του είναι να ρίξει στο 15% την φορολόγηση των επιχειρήσεων.
Και η ελπίδα που πασάρουν ότι η στενωπός θα τελειώσει γιατί το χρέος με τα μέτρα τους θα μειωθεί, με τα στοιχεία ακόμα και της citigroup διαψεύδεται. Με την πτώση του ΑΕΠ και τις νέες δόσεις το χρέος θα εκτιναχτεί φτάνοντας ακόμα και στο 400% του ΑΕΠ, για να μας κρατούν δέσμιους.
Η φτωχοποίησή μας είναι μεθοδευμένη με απώτερο στόχο να αυξήσουν τα κέρδη τους, μειώνοντας συνεχώς τους μισθούς, αυξάνοντας τις τιμές των αγαθών, αρπάζοντας τον κοινωνικό πλούτο. Η Ε.Ε. είναι σαφής : προέχει η ανταγωνιστικότητα με τις άλλες χώρες της περιοχής (Βουλγαρία κ.α.) που σημαίνει μείωση του εργατικού κόστους.
Η κατάσταση αυτή χρειάζεται να πάρει ένα τέλος πριν φύγουν μετανάστες όλοι οι νέοι μας, πριν οδηγηθούμε στην ολοκληρωτική φτώχεια και εξαθλίωση.
Με αγώνες διαρκείας, με παλλαϊκό ξεσηκωμό στις δουλειές, στις γειτονιές, στις σχολές μπορούμε να ανατρέψουμε αυτή την πολιτική και να διώξουμε όλους όσους μας έφεραν ως εδώ, κυβερνήσεις, τρόικα και όλους όσους μας εκμεταλλεύονται. Άλλος δρόμος πέρα από τον αγώνα και την ανυπακοή δεν υπάρχει για να ανατρέψει τα σχέδια τους.
Άλλος τρόπος για να επιβιώσουμε πέρα από το να διεκδικήσουμε μια άλλη κοινωνική δομή , δεν υπάρχει. Το παρελθόν ήταν αυτό που έφερε το παρόν και τα όνειρά μας δεν μπορούν να χωρέσουν στην αναπόληση του παλιού «καλού» παρελθόντος.
Μπορούμε να επαναφέρουμε στο κέντρο των διεκδικήσεων μας την πλήρη ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών σε ασφάλιση, υγεία, παιδεία, στέγη. Δικαιώματα που πρέπει να παρέχονται δωρεάν και σε όλους. Δικαιώματα που η πλήρης ικανοποίησή τους απαιτεί άλλες κοινωνικές δομές, που θα έχουν κέντρο τον άνθρωπο, με απαλλαγή από την εκμετάλλευση και τους εκμεταλλευτές. Με ένα άλλο καθολικό δημόσιο, άλλου τύπου, που θα εξυπηρετεί τις ανθρώπινες ανάγκες και θα συμβάλλει στη μετατροπή της εργασίας από καταναγκαστική σε ελεύθερη δημιουργική έκφραση των δυνατοτήτων του κάθε ανθρώπου.
Και μπορούμε να τα καταφέρουμε με ένα εργατικό-συνδικαλιστικό κίνημα χειραφετημένο, απαλλαγμένο από τις κυρίαρχες αντιλήψεις της υποταγής και τηςσυνδιαχείρισης, νικηφόρο, ανατρεπτικό για τις ανάγκες και τα δικαιώματα του κόσμου της δουλειάς, του κόσμου που παράγει τον πλούτο.
* Με βάση το άρθρο αυτό έγινε η ομιλία της Μαρίας Μπικάκη στην εκδήλωση του Συλλόγου Εκπαιδευτικών Π.Ε Αιγάλεω και της Β΄ΕΛΜΕ Δυτ. Αττκής για το ασφαλιστικό
