Του Νίκου Σαλπιστή, Δικηγόρου - Συγγραφέα
Η ΕΠΙΒΙΩΣΗ
Τον χειμωνα του 1941 με 1942,
λόγω της λεηλασίας του παραγωγικού πλούτου της Ελλάδας από τις δυνάμεις
κατοχής, του βρετανικού αποκλεισμού, της κατάρρευσης των μεταφορικών
μέσων, («λείπουν οι δυνατότητες μεταφοράς» έλεγαν οι Γερμανοί τον Ιούνη
του 1941), τη μικρότερη αγροτική παράγωγη, οι Έλληνες βρέθηκαν μπροστά
στην απειλή και τελικά μπροστά στο φαινόμενο της πείνας.
Επόμενο
ήταν να ενεργοποιηθεί το ένστικτο αυτοσυντήρησης του λάου. Εδώ θα
ασχοληθούμε με το πώς αντιμετώπισαν τον κίνδυνο αυτό οι κάτοικοι της
Κατερίνης και ειδικά οι πόντιοι προσφυγές της συνοικίας του Σταθμού.
Χωρίς
δικά τους χωράφια, δούλευαν ως εργάτες γης, ως περιστασιακοί εργάτες ή
εκχέρσωναν εκτάσεις με αντάλλαγμα την αξιοποίηση της παράγωγης τους για 2
με 3 χρόνια.
Οι
ελλείψεις ειδών διατροφής τους ανάγκασε να επινοήσουν τακτικές
επιβίωσης. Η εγκατάσταση τους κοντά στο σιδ. σταθμό και σχετικά κοντά σε
κέντρα αγροτικής παράγωγης (κάμπος Κατερίνης, Στουπί, Αγ. Σπυρίδωνας)
Πύθιο Ελασσόνας, Γιαννιτσά, Κρύα Βρύση, Κοζάνη, Πλατύ έδειξε το δρόμο,
προσανατόλισε τις πορείες, τους στόχους, τις κατευθύνσεις.
Η συνεχής
κίνηση κάλυπτε την αδυναμία απόκτησης ειδών διατροφής στον τόπο της
κατοικίας. Κάτοικοι της Κατερίνης άλλαζαν καπνό με τσιγαρόχαρτα και με
τα τελευταία προμηθεύονταν τυρί από τον Άγιο Σπυρίδωνα. Επίσης πουλούσαν
λάδι στο Στουπί και προμηθεύονταν στάρι από το Πύθιο Ελασσόνας. Σε μια
περίπτωση οικογένεια αντάλλαξε λάδι με μεγάλη ποσότητα τσιγαρόχαρτων
στην Αθήνα, με την ανταλλαγή των οποίων με είδη διατροφής «έβγαλε την
κατοχή».
Στην αρχή
προσπάθησαν να αξιοποιήσουν ότι βρισκόταν γύρω τους και να αξιοποιήσουν
ό,τι είχαν φέρει από την ΕΣΣΔ. Σε δυο περιπτώσεις ανταλλάχτηκαν
χρυσαφικά με καλαμπόκι και ένα σάλι με 16 0καδες σιτάρι. Υπήρχαν και
περιπτώσεις που εφοδιαστήκαν οι πρόσφυγες με είδη διατροφής χωρίς
αντάλλαγμα.
Υποπροϊόντα
από σφάγια των Γερμανών, αλάτι από βρασμένο θαλασσινό νερό, ψάρια που
πετάχτηκαν από ψαράδες και χελώνες ήταν από τις πρώτες επιλογές για την
επιβίωση.
Μετά την
πρώτη η δεύτερη γραμμή άμυνας στην πείνα αξιοποίησε τα ταξίδια με το
σιδηρόδρομο που μετέφεραν σιτάρι στο Βόλο και το αντάλλασσαν με λάδι (1
προς 2). Το λάδι το αντάλλασσαν ξανά με σιτάρι στα χωριά όχι με την
ίδια ισοτιμία. Οι κάτοικοι αξιοποιούσαν, ως ενδιάμεσοι, τη διάφορα της
τιμής-αξίας του ίδιου προϊόντος σε διαφορετικό τόπο.
Για
παράδειγμα το λάδι είχε μεγαλύτερη αξία στα χωριά της περιφέρειας
Κατερίνης απ’ ότι στο Βόλο, όπως και το σιτάρι είχε μεγαλύτερη αξία στο
Βόλο απ’ ότι στα χωριά της Κατερίνης (λόγω της σπανιότητας του). Οι
κίνδυνοι και οι κόποι της μεταφοράς ενσωματώνονταν στην τιμή του
μεταφερόμενου προϊόντος και την ανέβαζαν. Το σιτάρι που περίσσευε
κάλυπτε τις διατροφικές ανάγκες της οικογένειας και περίσσευε για το
επόμενο ταξίδι.
1943-44 Σταθμός -Γερμανοί αγοράζουν σπόρια και αυγά
Λάδι
μετέφεραν και ναυτικοί -έμποροι της Μυτιλήνης και της Σκοπέλου στα
παράλια της Κατερίνης και το αντάλλασσαν με σιτάρι. (3-1 η 1-2).
Κάτοικοι
της συνοικίας πήγαιναν σε χωράφια της περιοχής άλλα και στο Πλατύ και
μάζευαν σιτάρι (πασάκια) που έπεφτε στο έδαφος μετά το θερισμό.
Το επόμενο διάστημα κυρίως νέοι, που ήσαν ευέλικτοι και μικρότεροι στόχοι) άλλα η ανάγκη τους μεγάλωσε ξαφνικά,
μετά από οικογενειακό καταμερισμό στην παραγωγή, προμήθεια και
ανταλλαγή των προϊόντων πλημμύριζαν το σιδ. σταθμό και αντάλλασσαν
λουκουμάδες, νερό, καπνό, αυγά, ψωμί, φρούτα, σπόρια και στριφτά τσιγάρα
με γαλέτες αντιπυρήνες, κινίνα, ζάχαρη, τσιγάρα, ρολόγια, μουσικά
όργανα, ζαχαρίνες, τσιγαρόχαρτα, σκόνη πορτοκαλάδα, παπούτσια και ρούχα.
Αξιοποιήθηκε η μεγάλη κίνηση στο Σταθμό και οι χιλιάδες στρατιώτες που μετακινούνταν με το σιδηρόδρομο.
Δυο
διαφορετικοί κόσμοι , δυο τρόποι παράγωγης που αντιπροσώπευαν ένα
διαφορετικό επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης συναντήθηκαν στο ΣΙΔ.ΣΤΑΘΜΟ
Κατερίνης. Ο ένας πρωτογενής, της φυσικής οικονομίας με χαμηλό βαθμό
μεταποίησης, ο άλλος δευτερογενής με ενσωματωμένη την τεχνολογία στην
τελική διαμόρφωση του προϊόντος. Ο καθένας αντάλλασσε ό,τι είχε: νερό
από τη μια μεριά, φάρμακα από την άλλη, ψωμί με ρολόγια, αυγά με
ζαχαρίνες κ.ο.κ.
Στο Σιδ.
Σταθμό αποτυπώνονταν για μια ακόμη φορά κάτω από διαφορετικές συνθήκες η
διάφορα των δυο παραγωγικών μηχανών των δυο διαφορετικών επιπέδων
ανάπτυξης της Ελλάδας από τη μια μεριά και της Γερμανίας και της Ιταλίας
από την άλλη.
Δεν ήταν
λίγες οι φορές που τα δυο μέρη βρισκόντουσαν σε μια ιδιόμορφη πάλη, σε
μια παράξενη μάχη. Οι πιτσιρικάδες της συνοικίας δεν έπεσαν λίγες φορές
θύματα απάτης από Ιταλούς κυρίως στρατιώτες άλλα και Γερμανούς , όταν οι
τελευταίοι τους έδιναν μικρότερη από τη συμφωνημένη ποσότητα ή
χαμηλότερη ποιότητα του προϊόντος που ανταλλασσόταν.
Όταν
αποφάσισαν να αντιδράσουν το έκαναν ομαδικά και γι αυτό η στάση τους θα
μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια μικρή πράξη εκδίκησης και αντίστασης.
Η άπατη ξεπληρώθηκε με απάτη και τα τρένα έφευγαν πάντα πριν οι κατοχικοί στρατιώτες καταλάβουν τι έγινε.
