Ειδικά τώρα το καλοκαίρι ένας κίνδυνος για την υγεία μας εμφανίζεται ακόμα πιο απειλητικός: είναι το μελάνωμα το οποίο αποτελεί την πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος και οφείλεται κατά κύριο λόγο στην ηλιακή ακτινοβολία.
Ποια είναι, όμως, τα σημεία που πρέπει να προσέχουμε και πώς μπορούμε να προστατευτούμε;
Το μελάνωμα του δέρματος προέρχεται από τα κύτταρα της επιδερμίδας που παράγουν μελανίνη η οποία δίνει το μελανό χρώμα στο δέρμα μας. Σπάνια αναπτύσσεται εκτός δέρματος, όπως στο μάτι και στους βλεννογόνους. Το μελάνωμα δεν είναι κληρονομική νόσος, όμως οι κοντινοί συγγενείς ενός ασθενούς διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο.
Η ηλιακή ακτινοβολία, ειδικά η UVB, θεωρείται ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου για ανάπτυξη μελανώματος. Η διακοπτόμενη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, όπως η ηλιοθεραπεία στις διακοπές, είναι πιο επικίνδυνη από τη συνεχόμενη ή την επαναλαμβανόμενη κατά μικρά χρονικά διαστήματα, όπως η εργασιακή έκθεση στους αγρότες και στους οικοδόμους.
Να σημειωθεί ότι όχι μόνο η ηλιακή ακτινοβολία, αλλά και η έκθεση στην τεχνητή υπεριώδη ακτινοβολία (solarium) προκαλεί την εμφάνιση του μελανώματος. Όμως, σίγουρα υπάρχουν κι άλλοι, άγνωστοι ακόμη, παράγοντες που παίζουν ρόλο στην ανάπτυξή του, αφού εμφανίζεται και σε περιοχές του σώματος που δεν εκτίθενται στην ηλιακή ακτινοβολία, όπως στο πέλμα και στον πεπτικό σωλήνα.
Χημικές ουσίες, η διατροφή και ο χρόνιος ερεθισμός μελαγχρωματικών βλαβών θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην εμφάνισή του.
Οι ομάδες υψηλού κινδύνου
Άτομα ξανθά με φακίδες στο πρόσωπο, με κόκκινα ή πυρρόξανθα μαλλιά και με ανοιχτόχρωμα μάτια, με μελαγχρωματικές δερματικές βλάβες σε περιοχές του σώματος που εκτίθενται στην ηλιακή ακτινοβολία, καθώς και με μεγάλο αριθμό μελαγχρωματικών σπίλων, έχουν αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν μελάνωμα του δέρματος.
Επίσης, κινδυνεύουν περισσότερο άτομα που έπαθαν σοβαρά ηλιακά εγκαύματα, ιδιαίτερα στην παιδική ηλικία, και άτομα από τα οποία έχουν αφαιρεθεί δυσπλαστικοί ή άτυποι σπίλοι ή είχαν μελάνωμα στο παρελθόν.
Τα συμπτώματα
Πρέπει να προσέχουμε οποιαδήποτε αλλαγή προϋπάρχουσας μελαγχρωματικής δερματικής βλάβης καθώς και κάθε νέα που εμφανίζεται. Υπάρχουν μερικά χαρακτηριστικά που κάνουν μια δερματική βλάβη ύποπτη για μελάνωμα, όπως ασυμμετρία και ανώμαλο περίγραμμα, δυσχρωμία, διάμετρος μεγαλύτερη του 0,6 εκατ.
ή έπαρση της βλάβης. Κνησμός, αιμορραγία και εξέλκωση με εφελκίδα (κάκαδο, κρούστα) της βλάβης αποτελούν άλλα πιθανά συμπτώματα μελανώματος.
Η ακτινοβολία
Το υπεριώδες φάσμα του ηλιακού φωτός (Ultraviolet-UV), αναλόγως του μήκους κύματος και της ενέργειας που αποδίδει, διακρίνεται σε:
- UVA: Με μακρύ μήκος κύματος και μικρή ενέργεια, αλλά με μεγάλη διεισδυτικότητα σε βαθύτερα στρώματα της επιδερμίδας. Δεν προκαλεί δερματικό ερύθυμα-έγκαυμα και γι' αυτό δεν μπορεί να του αποδοθεί Δείκτης Προστασίας (Sun Protection Factor) SPF στα αντιηλιακά. Ο βαθμός προστασίας του προϊόντος αποδίδεται με αστερίσκους (*) ή σταυρούς (+). Ευθύνεται για τη γήρανση του δέρματος και έμμεσα για καρκινογένεση.
- UVB: Μεσαίου μήκους κύματος και ενέργειας. Έχει μέτρια διεισδυτικότητα, αλλά λόγω της μεγαλύτερης ενέργειας που αποδίδει προκαλεί απευθείας βλάβες στο DNA των κυττάρων (μεταλλάξεις) και συνδέεται άμεσα με την καρκινογένεση. Προκαλεί ηλιακό έγκαυμα και η προστασία των αντιηλιακών προϊόντων μετριέται με το Δείκτη Προστασίας (SPF) που σημαίνει πόσο περισσότερο χρόνο μπορώ να καθίσω στον ήλιο για να πάθω τον ίδιο βαθμό ερυθήματος που θα πάθαινα εάν δεν φορούσα αντιηλιακό.
- UVC: Με βραχύ μήκος κύματος και μεγάλη ενέργεια. Θεωρείται άμεσα κυτταροκτόνος και χρησιμοποιείται για την αποστείρωση χώρων και εργαλείων.
Το όζον της ατμόσφαιρας απορροφά το μεγαλύτερο ποσοστό των UVB και UVC έτσι ώστε το 98% της UV ακτινοβολίας που φτάνει στην επιφάνεια της Γης να είναι η Α.
Απαραίτητες συμβουλές
- Η χρήση αντιηλιακών προϊόντων είναι επιβεβλημένη χειμώνα και καλοκαίρι, εφόσον δραστηριοποιούμαστε στην ύπαιθρο. Προϊόντα με SPF κάτω του 10 δεν είναι αποτελεσματικά και άνω του 50 δεν έχουν νόημα.
- Πρέπει οπωσδήποτε να προστατεύουν και από τη UVA και από τη UVB.
- Άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα χρειάζεται να χρησιμοποιούν υψηλότερο SPF.
- Πρέπει να εφαρμόζονται σε στεγνό δέρμα 20΄ - 30΄ πριν από την έκθεση στον ήλιο, σε ποσότητα 35 - 50 gr για κανονικής ανάπτυξης σώμα.
- Χρειάζεται να ανανεώνονται τακτικά, κάθε μία ώρα και συχνότερα εάν ιδρώνουμε, βρεχόμαστε ή τριβόμαστε στην άμμο ή με την πετσέτα.
- Τα παιδιά χρειάζονται υψηλότερους δείκτες και συχνότερη ανανέωση.
- Υπάρχουν άλλα προϊόντα για το σώμα και άλλα για το πρόσωπο.
Να μην ξεχνάμε:
- Κανένα αντιηλιακό δεν παρέχει απόλυτη προστασία
- Η ηλιακή ακτινοβολία ανακλάται. Όταν κολυμπάμε το νερό δεν μας προστατεύει, όπως δεν προστατεύει απόλυτα και η συννεφιά
- Να φοράμε σκούρα γυαλιά, καπέλο και ανοιχτόχρωμο T-shirt
- Να προτιμάμε τη σκιά
- Προοδευτική έκθεση στον ήλιο για να μπορέσει το σώμα μας να παράγει μελανίνη που αποτελεί φυσική προστασία
- Όχι ηλιοθεραπεία το μεσημέρι
- Όχι solarium
- Για την επιλογή του κατάλληλου αντιηλιακού για τον τύπο του δέρματός σας, συμβουλευτείτε το δερματολόγο σας.
Γράφει ο:
Δημήτριος Τσιφτσής
Καθηγητής Χειρουργικής Ογκολογίας
Διευθυντής Ε΄ Χειρουργικής Κλινικής
