ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «ΚΥΡΙΑΚΗ» ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ

Άγνωστες πτυχές αντίστασης της Ελλαδικής Εκκλησίας την περίοδο 1941-1944

ΜΙΛΗΣΕ Ο ΑΡΧΙΜ. ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΜΥΡΟΥ, ΔΡ.ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ»

Άγνωστα, στο ευρύ κοινό της Πιερίας, στοιχεία για την αντίσταση της Ελλαδικής Εκκλησίας απέναντι σε Γερμανούς, Ιταλούς και Βούλγαρους κατακτητές κατά την περίοδο 1941 – 1944 καθώς επίσης και άγνωστες εν πολλοίς πτυχές δράσης κάποιων αντιστασιακών οργανώσεων, κατοχικών αρχών, ορισμένων εκπροσώπων της κατοχικής κυβέρνησης αλλά και κάποιων λίγων αναξίων εκκλησιαστικών εκπροσώπων εκείνης της εποχής, παρουσίασε ο Δρ. Θεολογίας και Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Αγίου Νεκταρίου Παλαιογρατσάνων Κοζάνης, Αρχιμανδρίτης π. Αυγουστίνος Μύρου, κατά τη διάρκεια εκδήλωσης που πραγματοποίησε ο Σύλλογος «Κυριακή» την Τετάρτη 19 Νοεμβρίου στο συνεδριακό κέντρο του Δήμου Κατερίνης.

Μιλώντας στην κατάμεστη από κόσμο αίθουσα της «Εκάβης» ο π. Αυγουστίνος Μύρου, ο οποίος είναι και συγγραφέας του βιβλίου «Η Αντίσταση της Αγάπης», αναφέρθηκε στην αντίσταση που όρθωσε η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος με τη συμμετοχή είτε διακεκριμένων μελών της, όπως είναι Επίσκοποι, Κληρικοί και Μοναχοί, είτε με τη συμμετοχή Θεολόγων αλλά και πιστών τέκνων της.

ΠΡΩΤΟ ΔΕΙΓΜΑ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟ ΧΡΥΣΑΝΘΟ (27/4/1941)

Ως πρώτο δείγμα αντίστασης ανέφερε τη στάση του τότε Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χρυσάνθου, όταν το απόγευμα της 27^ης Απριλίου 1941 τον επισκέφθηκε ο στρατηγός Φον Στούμε. «Προσέξτε», είπε ο Αρχιεπίσκοπος στον Γερμανό Στρατηγό, «μην τραυματίσετε την υπερηφάνεια του Ελληνικού λαού». Ο Στούμε είπε τότε στον Χρύσανθο: «Πιστεύω πάντως Μακαριότατε ότι θα πράξετε παν ό,τι εξαρτάται από εσάς για να διαφωτίσετε τον Ελληνικό λαό για την υποχρέωσή του να συνεργαστεί ειλικρινά με τις Γερμανικές Αρχές». Και τότε ο Χρύσανθος του απάντησε σε έντονο ύφος: «Θα πράξω ό,τι επιτάσσει η ιστορία της Ελληνικής Εκκλησίας»!

Το καθήκον του αυτό το έπραξε ο Χρύσανθος, όταν αρνήθηκε στις Γερμανικές Αρχές να ορκίσει την κατοχική Κυβέρνηση Τσολάκογλου. Γι αυτή του την πράξη ο Χρύσανθος απομακρύνθηκε από τον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Ο ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ ΑΠΕΙΛΕΙ ΤΙΣ ΚΑΤΟΧΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

Στις 5/7/1941 αναλαμβάνει καθήκοντα Αρχιεπισκόπου ο Δαμασκηνός, ο οποίος όμως και αυτός έρχεται σε σύγκρουση με τις Κατοχικές Αρχές. Για παράδειγμα, όταν το 1943 οι Γερμανικές Κατοχικές Αρχές προωθούσαν «πολιτική επιστράτευση», ο Αρχιεπίσκοπος επισκέφθηκε τον Γερμανό Επιτετραμμένο Άλτεμπουργκ και δήλωσε όχι μόνο αντίθετος με αυτή την πολιτική επιστράτευση αλλά απείλησε μάλιστα να ηγηθεί των λαϊκών αντιδράσεων που υπήρξαν.

«Σας το λέω απερίφραστα, απεφάσισα να τεθώ προσωπικά επικεφαλής της ολοκληρωτικής αντιστάσεως κατά της πολιτικής επιστρατεύσεως», είπε ο Δαμασκηνός στον Άλτεμπουργκ, ο οποίος, μη πιστεύοντας στ’ αυτιά του, είπε: «Αν καταλαβαίνω καλά, θα βρεθώ στην ανάγκη να διατάξω τη σύλληψη του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος ως υπευθύνου για την υποκίνηση μιας επαναστατικής εξεγέρσεως».

Μάλιστα, ο Δαμασκηνός έδωσε και διορία στον Άλτεμπουργκ λέγοντάς του ότι «αν μέχρι τις 7 Μαρτίου (1943) δεν υπάρξει επίσημη διάψευση για την πολιτική επιστράτευση, οι καμπάνες των εκκλησιών θα ηχήσουν πένθιμα και θα σκορπίσουν παντού το μήνυμά τους. Το Ράιχ μπορεί να αναλογισθεί όπως θέλει τις συνέπειες». Ο Άλτεμπουργκ καλεί Βερολίνο, τους εξηγεί την όλη κατάσταση αλλά και για την απειλητική στάση του Αρχιεπισκόπου, οπότε στη συνέχεια ακούει και την απάντηση. Είναι σύντομη. Νικημένος μεν, αλλά και ανακουφισμένος μαζί, γυρίζει προς τον Δαμασκηνό και του λέει: «Δεν υπάρχει πλέον θέμα πολιτικής επιστρατεύσεως»!

ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ Σ’ ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο π. Αυγουστίνος Μύρου κατά τη διάρκεια της ομιλίας του αναφέρθηκε επίσης σε παραδείγματα αντίστασης εκπροσώπων της Εκκλησίας, Θεολόγων αλλά και απλών πιστών που σημειώθηκαν σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, ιδιαίτερα δε στην Αθήνα, στη Μακεδονία (Θεσσαλονίκη, Κατερίνη, Γρεβενά, Κοζάνη, Φλώρινα κ.α.), στην Κρήτη, στη Θράκη, στην Αιτωλοακαρνανία, στην Πελοπόννησο, στη Μυτιλήνη κ.α.

Πρόσθεσε δε ότι αναφέρθηκε μόνο σε λίγα από τα πάρα πολλά παραδείγματα, επειδή οι αντιστασιακές δράσεις της Εκκλησίας -Κλήρου, Θεολόγων και Λαού- όπως διευκρίνισε, είναι πάρα πολλές και δεν θα ήταν δυνατόν να αναφερθούν σε μια σύντομη ομιλία. Αρκέστηκε πάντως να μιλήσει με αριθμούς για τους Κληρικούς που σφαγιάστηκαν ή εκτελέστηκαν αλλά και για πολλούς απλούς πολίτες που εκτελέστηκαν ως αντίποινα για λιγότερους θανάτους Γερμανών στρατιωτών που είχε κάνει το ΕΑΜ.

ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΑΓΑΠΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΕΡΟΚΗΡΥΚΑ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟ

Ιδιαίτερα όμως μίλησε για μια περίπτωση αντίστασης Κληρικού τον οποίο γνώρισε από κοντά. Πρόκειται για τον τ. Μητροπολίτη Φλώρινας Αυγουστίνο Καντιώτη, που απεβίωσε το 2010 σε ηλικία 103 ετών. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής – Ιταλικής και Βουλγαρικής Κατοχής ο τότε Διάκονος και αργότερα Αρχιμανδρίτης Αυγουστίνος επισκέπτεται διάφορες περιοχές της Ελλάδας, εμψυχώνει τους Έλληνες και στρέφεται εναντίον των κατακτητών.

Για τις πράξεις αντίστασής του διώκεται από τις Αρχές Κατοχής, από κάποιες αντιστασιακές οργανώσεις, από εκπροσώπους της Κατοχικής Κυβέρνησης αλλά και από ορισμένους αναξίους εκπροσώπους της Εκκλησίας. Κάποιες φορές κινδύνεψε να εκτελεστεί, ως εκ θαύματος όμως πάντοτε κάποιοι πολίτες, κάποιοι αντιστασιακοί, κάποιοι εκπρόσωποι αρχών αλλά και κάποιοι Εκκλησιαστικοί Ηγήτορες και Κληρικοί τον φυγάδευαν προτού συλληφθεί ή προέβαιναν σε διάφορες προληπτικές ενέργειες για να τον σώσουν.

Πέρα από το κήρυγμά του ο Αυγουστίνος Καντιώτης οργανώνει στην Κοζάνη συσσίτια και τρέφει καθημερινά 8.000 ανθρώπους. Μεταξύ των ανθρώπων που τρέφει είναι και 500 περίπου παιδιά κομμουνιστών οι οποίοι ήταν στα βουνά ενταγμένοι στο ΕΑΜ. Το γεγονός αυτό προκαλεί σοβαρές αντιδράσεις και αποφασίζεται η σύλληψη και η εκτέλεσή του.

Όπως αναφέρεται στο βιβλίο του π. Αυγουστίνου Μύρου «Η Αντίσταση της Αγάπης», σελ. 282-283 (έκδοση Γ’, 2014 – Η Α’ έκδοση έγινε το 1985), «οδηγείται ο ιεροκήρυκας Αυγουστίνος μπροστά στον Γερμανό διοικητή, όπου παρουσία και του Β.Ματιάκη (διερμηνέα) διεξάγεται ο εξής διάλογος:

Γερμανός διοικητής: Γιατί το κάνεις αυτό; Γιατί τρέφεις τους κομμουνιστές;

Ιεροκήρυκας Αυγουστίνος: Εγώ δεν είμαι πολιτικός, ούτε στρατιωτικός. Είμαι Ιερεύς του Υψίστου, κήρυκας του Ευαγγελίου. Δεν επιτρέπεται να κάνω διακρίσεις. Για να σας εξηγήσω καλύτερα τη θέση μου, θα σας πω μια παραβολή (παρμένη από τον άγιο Ιωάννη Χρυσόστομο):

Είναι στο βουνό μια βρύση. Περνάει ο άγιος, πίνει. Περνάει ο ληστής, πίνει. Πλησιάζει το αρνί, πίνει. Ο λύκος, πίνει. Έρχεται το περιστέρι, πίνει. Έρχεται το γεράκι, πίνει. Σε κανέναν δεν αρνείται η πηγή να προσφέρει το νερό της. Δεν κάνει διακρίσεις… Κι εγώ ένα ρυάκι είμαι. Μια βρυσούλα μέσα στην πόλη. Τους ταΐζω όλους. Τους ποτίζω όλους. Δεν κάνω καμία διάκριση. Αν εσείς έχετε λόγους να κάνετε διακρίσεις, εγώ δεν έχω τέτοιους λόγους».

Όπως αναφέρει, στη συνέχεια, ο συγγραφέας του  βιβλίου (σελ. 283), «ο έξυπνος αλλά συγχρόνως και θαρραλέος αυτός τρόπος απολογίας προξενεί πολύ μεγάλη εντύπωση στον Γερμανό διοικητή. Έτσι, μαζί μ’ αυτά που άκουσε, έχοντας και εμπιστοσύνη στη μαρτυρία του διερμηνέα Ματιάκη, αντιλαμβάνεται ότι κάποια πλεκτάνη έχει στηθεί εις βάρος του ιεροκήρυκα, γι αυτό και τον αφήνει ελεύθερο.

Ύστερα επισκέπτεται ο ίδιος ο διοικητής τα συσσίτια (στον σύλλογο «Εστία», που είχε ιδρύσει τότε ο ιεροκήρυκας Αυγουστίνος). Μένει έκπληκτος από το μεγάλο φιλανθρωπικό έργο. Χαιρετά στρατιωτικά και δίνει εντολή σε Γερμανούς στρατιώτες να στείλουν στην Εστία πολλά τσουβάλια με αφυδατωμένη πατάτα»!

Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΗ ΔΥΣΚΟΛΗ ΠΕΡΙΟΔΟ 1941 - 1944

Κλείνοντας την ομιλία του ο Αρχιμανδρίτης Αυγουστίνος Μύρου διευκρίνισε ποια είναι η πραγματική έννοια της αντίστασης και για ποιον λόγο αλλά και με ποιους τρόπους η Εκκλησία αντιστάθηκε εκείνα τα δύσκολα χρόνια. Επίσης, όπως εξηγεί στο εξώφυλλο του βιβλίου του, με τη συλλογή των στοιχείων αλλά και με την έκδοση, που γίνεται για τρίτη φορά, επιδίωξε να αναδείξει «την προσφορά της Ορθοδόξου Εκκλησίας, του Κλήρου και του Λαού της, στην πατρίδα μας, σε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδο, αυτή της γερμανικής κατοχής 1941-1944).

…Τα γεγονότα τα οποία παρουσιάζονται με το βιβλίο, δίνουν από μόνα τους μια ηχηρή απάντηση σε όλους εκείνους που ενώ ασχολούνται επίμονα με την Αντίσταση της περιόδου 1941-1944, αποσιωπούν προκλητικά την προσφορά της Ορθοδόξου Εκκλησίας και του Κλήρου της. Τα ιστορικά γεγονότα μαρτυρούν ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία πάντοτε αντιστέκεται, αλλά πάντοτε από αγάπη και πάντοτε με αγάπη».

Ο Αρχιμανδρίτης Αυγουστίνος Μύρου κατερχόμενος από του βήματος και αποχαιρετώντας όλους εκείνους που παραβρέθηκαν στην εκδήλωση στο συνεδριακό κέντρο Κατερίνης, έκανε και μια ευχή: Εύχομαι σε όλους σας, καλή αντίσταση, γιατί είμαστε σε μια άλλη κατοχή, στις μέρες μας.