Έγιναν ξαφνικά όλοι οι Έλληνες ρατσιστές;

Τα κρούσματα ρατσιστικών και ξενοφοβικών επιθέσεων πολλαπλασιάζονται ανησυχητικά και ο ρατσιστικός λόγος εκφράζεται ολοένα και πιο ανοιχτά και επιθετικά, τόσο μέσω των παραδοσιακών ΜΜΕ όσο και μέσω των social media. Μια νέα έρευνα του Pew Research Center έρχεται να επιβεβαιώσει τις υποψίες για τη ρατσιστική στροφή του πληθυσμού.
Κείμενο

Γιάννης Γορανίτης

Τις τελευταίες εβδομάδες παρακολουθούμε μία αν μη τι άλλο ανησυχητική αύξηση των περιστατικών ρατσιστικής βίας σε ολόκληρη τη χώρα.

Ενδεικτικά, μόνο τον περασμένο μήνα καταγράφηκαν: η βίαιη επίθεση οκτώ ατόμωνΑνακοίνωση; Το ΕΣΠ καταδικάζει την ρατσιστική επίθεση που έλαβε χώρα ενάντια σε διερμηνέα του και ζητεί την άμεση διερεύνηση του περιστατικού για την ανεύρεση και την τιμωρία των δραστών | Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες σε βάρος δύο προσφύγων, ένας εκ των οποίων είναι διερμηνέας του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες, η επίθεση κουκουλοφόρωνΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ: Ρατσιστική επίθεση σε δομή φιλοξενίας ανήλικων, ασυνόδευτων προσφύγων | Άρσις εναντίον ανήλικων και ασυνόδευτων προσφύγων στη Δομή Φιλοξενίας της Κόνιτσας Ιωαννίνων, τα επεισόδιαΠροπηλακισμός προσφύγων στα Βίλια | Η Καθημερινή που προκάλεσαν κάτοικοι στα Βίλια μετά τη μεταφορά προσφύγων σε ξενοδοχείο της περιοχής, η αποχή μαθητώνΣάμος: Αποχή μαθητών για την άφιξη 14 προσφυγόπουλων στο σχολείο | Ναυτεμπορική δημοτικού σχολείου της Σάμου εξαιτίας της άφιξης προσφυγόπουλων στο σχολείο, η επίθεση με ύβρεις και απειλέςΝέο κρούσμα ρατσιστικής βίας κατά Πακιστανού στη Σαλαμίνα | ΣΚΑΪ σε βάρος ενός 30χρονου πακιστανικής καταγωγής από δύο ημεδαπούς, η ρίψη μολότοφΆγνωστοι πέταξαν μολότοφ τα ξημερώματα σε μπαλκόνι διαμερίσματος στη Νεάπολη | ΕΡΤ σε διαμέρισμα στη Νεάπολη όπου διαμένει οικογένεια από το Ιράκ, και πολλές ακόμη.

Τα συμβάντα αυτά προστίθενται στον μακρύ κατάλογο που επιμηκύνεται αισθητά τα τελευταία χρόνια, ενώ θα πρέπει να συνυπολογίσουμε και αναρίθμητα ακόμη περιστατικά που δεν καταγράφονται είτε από αμέλεια (ή και δόλο) των αρχών, είτε γιατί τα θύματα δεν τα καταγγέλλουν. {Στον «μαύρο χάρτηΗ καμπάνια «Βάλ’ τους Χ – Ο Μαύρος Χάρτης της Αθήνας»» της Αττικής καταγράφονται οι πρόσφατες ρατσιστικές επιθέσεις και τα εγκλήματα σε βάρος μεταναστών και προσφύγων}

Τι λένε οι Έλληνες; Οι μετανάστες είναι βάρος ή δύναμη προόδου;

Μια πρόσφατη έρευνα του Pew Research CenterAround the World, More Say Immigrants Are a Strength Than a Burden | Pew Research Center έρχεται όχι απλώς να επιβεβαιώσει την κοινή αίσθηση, αλλά να εκπλήξει με το εύρος της διάδοσης των ρατσιστικών αντιλήψεων στη χώρα μας. Είναι ενδεικτικό ότι στο ερευνητικό δίλημμα «Οι μετανάστες κάνουν σήμερα τη χώρα μας ισχυρότερη εξαιτίας της εργασίας και των ταλέντων τους» ή «Οι μετανάστες σήμερα επιβαρύνουν τη χώρα μας επειδή παίρνουν τις δουλειές μας και τις κοινωνικές παροχές», η συντριπτική πλειονότητα των Ελλήνων συμμετεχόντων επέλεξε το δεύτερο. Συγκεκριμένα, το 74% απάντησε ότι οι μετανάστες αποτελούν «βάρος». Πρόκειται για το μεγαλύτερο ποσοστό μεταξύ όλων των χωρών που συμμετέχουν στην έρευνα, πάνω και από την Ουγγαρία, τη Ρωσία, την Πολωνία και τη Νότια Αφρική, χώρες με έντονο ρατσιστικό προφίλ. Σημειωτέον, ότι στην έρευνα του PRC συμμετείχαν οι 18 χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά προσφύγων και μεταναστών, που στο σύνολό τους φιλοξενούν περίπου τους μισούς μετανάστες παγκοσμίως – περίπου 127 εκατομμύρια άτομα, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

Στον αντίποδα, μόλις ένας στους δέκα Έλληνες θεωρεί ότι οι μετανάστες ενδυναμώνουν τη χώρα. Σε αυτήν την απάντηση την αρνητική πρωτιά διατηρούν οι Ούγγροι με μόλις 5%, ενώ ακολουθεί η Ιταλία με 12% και η Ρωσία με 18%. Αντίθετα, στις χώρες που δέχονται επί δεκαετίες μεγάλες μεταναστευτικές ροές, οι απαντώντες διατυπώνουν εκ διαμέτρου διαφορετικές απόψεις: στον Καναδά το 68% θεωρεί ότι οι μετανάστες ενδυναμώνουν τη χώρα και το 27% ότι αποτελούν βάρος, στην Αυστραλία τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 64%-31%, στο Ην. Βασίλειο 62-29% κοκ. Η γενική εικόνα είναι ότι η πλειονότητα των πολιτών σε χώρες με τις μεγαλύτερες μεταναστευτικές ροές (πάνω από 7 εκατομμύρια μετανάστες έκαστη το 2017), θεωρούν ότι οι μετανάστες ενισχύουν τις χώρες τους. Το πρόσημο των αντιλήψεων αντιστρέφεται στις χώρες που δέχονται μεν μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα, αλλά σε μικρότερους απόλυτους αριθμούς: σε Ελλάδα, Ουγγαρία Νότια Αφρική, Ρωσία και Ισραήλ (όλες τους πλην της Ρωσίας φιλοξενούν λιγότερους από 5 εκατομμύρια μετανάστες), οι περισσότεροι αντιμετωπίζουν τους μετανάστες ως «βάρος» για τις χώρες τους.

Οι μισοί ή περισσότεροι σε πολλές χώρες προορισμού βλέπουν τους μετανάστες ως δύναμη

Ερώτηση: Οι μετανάστες σήμερα κάνουν τη χώρα μας δυνατότερη χάρη στη δουλειά και τα ταλέντα τους Ή οι μετανάστες σήμερα είναι βάρος για τη χώρα μας γιατί παίρνουν τις δουλειές και τις κοινωνικές παροχές;
	Είναι βάρος για τη χώρα μας	Κάνουν τη χώρα μας δυνατότερη
Καναδάς	27%	68%
Αυστραλία	31%	64%
Ην. Βασίλειο	29%	62%
Σουηδία	32%	62%
Ιαπωνία	31%	59%
ΗΠΑ	34%	59%
Γερμανία	35%	59%
Μεξικό	37%	57%
Ισπανία	37%	56%
Γαλλία	39%	56%
Ολλανδία	42%	50%
Ν. Αφρική	62%	34%
Ισραήλ	60%	26%
Πολωνία	50%	21%
Ρωσία	61%	18%
Ιταλία	54%	12%
Ελλάδα	74%	10%
Ουγγαρία	73%	5%
Μέσος όρος 18 χωρών	38%	56%
Πηγή: Spring 2018 Global Attitudes SurveyAround the World, More Say Immigrants Are a Strength Than a Burden | Pew Research Center, Pew Research Center

Όπως παρατηρούν και οι συντάκτες της συνοδευτικής μελέτης, οι αντιλήψεις των πολιτών και στις έξι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν διαφοροποιηθεί αισθητά σε σύγκριση με το 2014. Τόσο στην Ελλάδα, όσο και στη Γερμανία και την Ιταλία, χώρες που δέχονται μεγάλο αριθμό μεταναστών την τελευταία τετραετία, έχει μειωθεί αισθητά το ποσοστό όσων δηλώνουν ότι οι μετανάστες καθιστούν τις χώρες τους ισχυρότερες. Η μεγαλύτερη ποσοστιαία μείωση παρατηρείται στη χώρα μας. Οι Έλληνες μάλιστα που δηλώνουν ότι οι μετανάστες ισχυροποιούν τη χώρα έχουν μειωθεί από 19% το 2014 σε 10% για το 2018.

Αντίθετα, στις χώρες οι οποίες υποδέχονταν μετανάστες πριν τον Β' Παγκόσμιο ή και από τον 19ο αιώνα, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, ο Καναδάς και η Αυστραλία, οι αντιλήψεις είναι εκ διαμέτρου αντίθετες. Στις ΗΠΑ παρατηρείται μεγάλη μετατόπιση των απόψεων, καθώς το 1990 περισσότεροι από τους μισούς θεωρούσαν τους μετανάστες «βάρος».

Ρατσιστές παρά το προσφυγικό παρελθόν τους

Αξιοπρόσεκτο είναι ότι οι πιο ακραίες θέσεις κατά των μεταναστών διατυπώνονται σε χώρες από τις οποίες προήλθαν έντονα μεταναστευτικά ρεύματα στο παρελθόν: Ελλάδα, Ουγγαρία, Πολωνία, ακόμη και το Μεξικό.

georgiadou.jpg

Η Βασιλική Γεωργιάδου.

Ζητήσαμε από τη Βασιλική Γεωργιάδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια πολιτικής επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, να ερμηνεύσει τα ευρήματα της έρευνας. «Θα συνέδεα τα αποτελέσματα αυτά, που αναφέρονται στην Ελλάδα, λιγότερο με τη συγκυρία των προσφυγικών/μεταναστευτικών ροών και περισσότερο με βαθύτερα χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας», μας λέει. «Πρόκειται για τον κλειστό και αμυντικό της χαρακτήρα, τη διαρκή αίσθηση απειλής από γείτονες και μη, το γεγονός ότι νιώθει διαρκώς “ριγμένη” και αδικημένη: αναφέρομαι σε ό,τι έχει χαρακτηριστεί στη βιβλιογραφία ως αίσθηση θυματοποίησης. Η αίσθηση αυτή καλλιεργεί αρνητικότητα και εναντιωματικότητα απέναντι κυρίως στους πιο αδύναμους (μετανάστες, μειονότητες), ενώ αποφεύγει τον κριτικό αναστοχασμό. Όχι βέβαια ότι η συγκυρία της οικονομικής και της προσφυγικής κρίσης δεν παίζει ρόλο στον πολλαπλασιασμό των ξενοφοβικών αντιλήψεων. Κατεξοχήν σε τέτοιες συγκυρίες κυριαρχούν απόψεις, όπως ότι υπάρχουν κάποιοι άλλοι που φταίνε και είναι υπεύθυνοι για την όλη κατάσταση (blame attribution). Συνήθως αυτοί οι άλλοι είναι κάποιοι πιο αδύναμοι, που έχουν ήδη στιγματιστεί ως υπεύθυνοι για κάποιες αρνητικές καταστάσεις, εν προκειμένω για την ανεργία, την εγκληματικότητα, την εκμετάλλευση του κράτους πρόνοιας», συνεχίζει η κ. Γεωργιάδου, συγγραφέας του βιβλίου «Η Άκρα Δεξιά στην Ελλάδα 1965-2018«Η Άκρα Δεξιά στην Ελλάδα» | Εκδόσεις Καστανιώτη» (Εκδόσεις Καστανιώτη).

Πρόκειται όμως για μια όψιμη τάση ή οι αντιμεταναστευτικές αντιλήψεις είναι διαχρονικές στη χώρα μας, ρωτάμε την κ. Γεωργιάδου. «Στην περίπτωση της Ελλάδας, το έδαφος ήταν ήδη έτοιμο για την υποδοχή αυτών των αντιλήψεων, έχει δηλαδή συμβεί ό,τι η Άννα ΦραγκουδάκηΦραγκουδάκη, Άννα | BiblioNetέχει χαρακτηρίσει “ιδεολογικό βομβαρδισμό” της κοινωνίας με ακραίες αντιλήψεις» σημειώνει. Η κ. Γεωργιάδου επισημαίνει επίσης ότι τα αποτελέσματα της πρόσφατης έρευνας του Ινστιτούτου Pew που καταγράφουν την ύπαρξη σε μεγάλη έκταση στην κοινωνία αντιμεταναστευτικών αντιλήψεων συγκλίνουν με άλλα ερευνητικά ευρήματα, π.χ. από το Anti-Defamation League για το 2014 και 2015The ADL GLOBAL 100: An Index of Anti-Semitism, που φανερώνουν τον ιδιαίτερα υψηλό δείκτη αντισημιτισμού στην Ελλάδα. «Υπάρχει πληθώρα ερευνητικών ευρημάτων που φανερώνουν την πολιτισμική κλειστότητα της ελληνικής κοινωνίας» λέει στο inside story.

Ο ρατσισμός δεν είναι μόνο δεξιόστροφος

Εντυπωσιακά είναι τα ευρήματα της μελέτης αναφορικά με την ιδεολογική τοποθέτηση των συμμετεχόντων. Σε όλες σχεδόν τις χώρες, όσοι τοποθετούνται στα αριστερά του ιδεολογικού φάσματος, φέρονται πιο θετικοί ως προς τον αντίκτυπο της μετανάστευσης στη χώρα τους από ό,τι οι αυτοπροσδιοριζόμενοι ως δεξιοί. Λέμε «σχεδόν», γιατί υπάρχει και η Ελλάδα: Στη χώρα μας καταγράφονται τα υψηλότερα ποσοστά αριστερών με αντιμεταναστευτικές απόψεις. Στην ερώτηση «αν υποστηρίζετε την απέλαση όσων μεταναστών βρίσκονται παράνομα ή παράτυπα στη χώρα», το 74% των αριστερών απαντά καταφατικά, όπως και το 89% των δεξιών, χαρίζοντας στη χώρα μας μία ακόμη αρνητική πρωτιά. Το επόμενο υψηλότερο ποσοστό για αριστερούς είναι το 59% στη Σουηδία και στη Γερμανία το 56%, ενώ στο σύνολο των άλλων χωρών κινείται σε πολύ χαμηλότερα ποσοστά. Στην Ισπανία π.χ. βρίσκεται στο 34% και στη Γαλλία στο 29%. Δεύτεροι μετά τους Έλληνες δεξιούς, μεταξύ όσων επιθυμούν να απελαθούν οι μετανάστες που έχουν εισέλθει παράνομα στη χώρα, φιγουράρουν οι Ολλανδοί με 83% και οι Σουηδοί με 82%, την ώρα που το ποσοστό των Βρετανών που υποστηρίζουν το ίδιο φτάνει στο 65% και των Ισπανών στο 53%.

Αυτοί που ανήκουν ιδεολογικά στην Αριστερά βλέπουν πιο ευνοϊκά τους μετανάστες

Ποσοστό όσων λένε ότι οι μετανάστες κάνουν τη χώρα τους πιο δυνατή χάρη στη δουλειά και τα ταλέντα τους
Χώρα	Δεξιά	Κέντρο	Αριστερά	Διαφορά Αριστεράς-Δεξιάς
ΗΠΑ	37%	66%	83%	+46
Γαλλία	39%	64%	76%	+37
Ολλανδία	39%	51%	76%	+37
Σουηδία	52%	66%	84%	+32
Γερμανία	44%	60%	75%	+30
Αυστραλία	57%	63%	85%	+28
Ισραήλ	18%	27%	43%	+25
Ιταλία	9%	12%	30%	+21
Ην. Βασίλειο	52%	68%	72%	+20
Ισπανία	50%	57%	69%	+19
Πολωνία	19%	21%	37%	+18
Καναδάς	65%	71%	81%	+16
Ελλάδα	6%	10%	19%	+13
Πηγή: Spring 2018 Global Attitudes SurveyAround the World, More Say Immigrants Are a Strength Than a Burden | Pew Research Center, Pew Research Center

Περισσότεροι άνθρωποι που βρίσκονται ιδεολογικά στη Δεξιά υποστηρίζουν την απέλαση των μεταναστών που ζουν στη χώρα τους παράνομα

Ποσοστό αυτών που υποστηρίζουν την απέλαση των μεταναστών που διαμένουν αυτή τη στιγμή παράνομα στη χώρα τους
	Αριστερά	Κέντρο	Δεξιά	Διαφορά Δεξιάς-Αριστεράς
Γαλλία	29%	46%	65%	+36
ΗΠΑ	28%	44%	63%	+35
Ολλανδία	49%	75%	83%	+34
Ισραήλ	34%	52%	65%	+31
Καναδάς	33%	58%	60%	+27
Γερμανία	56%	80%	79%	+23
Σουηδία	59%	72%	82%	+23
Αυστραλία	46%	64%	67%	+21
Ην. Βασίλειο	47%	58%	65%	+18
Ελλάδα	74%	89%	89%	+15
Ισπανία	34%	53%	48%	+14
Μεξικό	39%	41%	53%	+14
Πηγή: Spring 2018 Global Attitudes SurveyAround the World, More Say Immigrants Are a Strength Than a Burden | Pew Research Center, Pew Research Center

Στην άλλη άκρη της κλίμακας, οι αντιλήψεις παρουσιάζουν αντίστοιχη τάση. Μόλις ένας στους πέντε Έλληνες αριστερούς θεωρεί ότι οι μετανάστες ενδυναμώνουν τη χώρα, όταν στις τάξεις των δεξιών το ποσοστό πέφτει στο μόλις 6%. Μόνο στην Ιταλία (30% και 9% αντίστοιχα) και στην Πολωνία (37% για τους αριστερούς και 19% για τους δεξιούς), ο μισός πληθυσμός διαφωνεί με τη θέση. Στη Γαλλία και την Ολλανδία, το 76% των αριστερών αναγνωρίζει τη θετική συνεισφορά των μεταναστών, στη Σουηδία το 84% ενώ στις ΗΠΑ, τον Καναδά και την Αυστραλία περισσότεροι από οκτώ στους δέκα συμφωνούν με την αντίληψη. Είναι ενδεικτικό ότι σε όλες τις χώρες πλην της Ιταλίας το ποσοστό των δεξιών που υποστηρίζει αυτή την άποψη είναι υψηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό των Ελλήνων αριστερών.

Οι μισοί ή περισσότεροι σε αρκετές χώρες υποστηρίζουν την απέλαση των μεταναστών που ζουν στη χώρα τους παράνομα

Θα σκεφτόσασταν ως λύση την απέλαση των μεταναστών που ζουν αυτή τη στιγμή παράνομα στη χώρα;
	Αντιτίθενται	Υποστηρίζουν
Ελλάδα	12%	86%
Ρωσία	13%	81%
Γερμανία	21%	73%
Σουηδία	23%	73%
Ολλανδία	22%	72%
Πολωνία	19%	69%
Ουγγαρία	21%	68%
Ν. Αφρική	37%	62%
Αυστραλία	34%	61%
Ιαπωνία	31%	60%
Ην. Βασίλειο	36%	57%
Ισραήλ	39%	55%
Καναδάς	39%	53%
Ιταλία	39%	50%
Γαλλία	48%	50%
Ισπανία	48%	48%
ΗΠΑ	47%	46%
Μεξικό	50%	43%
Μέσος όρος 18 χωρών	35%	61%
Πηγή: Spring 2018 Global Attitudes SurveyAround the World, More Say Immigrants Are a Strength Than a Burden | Pew Research Center, Pew Research Center

Ζητήσαμε από την κ. Γεωργιάδου να σχολιάσει και αυτό το εύρημα. «Η διαίρεση “Αριστερά-Δεξιά” παραπέμπει προπάντων σε μια οικονομική σχάση. Όσοι είναι υπέρ ενός κράτους πρόνοιας ή υπέρ ενός πιο παρεμβατικού ρόλου του κράτους στην οικονομία δεν σημαίνει ότι είναι περισσότερο κοινωνικο-πολιτισμικά ανοικτοί από ό,τι οι υπέρμαχοι της ελεύθερης αγοράς και του μικρού κράτους» λέει στο inside story. «Εθνοκεντρικές αντιλήψεις –εκτός από τον συντηρητικό χώρο– έβρισκαν καταφύγιο κατά τη Μεταπολίτευση τόσο στον χώρο της κεντροαριστεράς όσο και της κομμουνιστικής αριστεράς. Μπορεί στον χώρο αυτό οι “ξένοι” να αντιμετωπίζονται ως στοιχείο μιας οικονομικού περιεχομένου απειλής, ενώ σε αντίπαλα ιδεολογικά στρατόπεδα –ιδίως στον χώρο της Άκρας Δεξιάς– η απειλή αυτή να εκλαμβάνεται πρωτίστως ως πολιτισμική, όμως πέρα από την όποια πλαισίωση, ο “Ξένος” παραπέμπει σε μια οντότητα που αφαιρεί κάτι –υλικό ή πολιτισμικό– από τη “δική μας” εθνικο-κρατική πραγματικότητα».

Όπως επισημαίνει η κ. Γεωργιάδου, η διαίρεση Αριστερά-Δεξιά διασταυρώνεται με άλλες διαιρέσεις, όπως π.χ. τη διαίρεση «κοσμοπολιτισμός-κοινοτισμός/εθνικισμός» ή και τη διαίρεση «φίλο-ευρωπαϊσμός/αντί-ευρωπαϊσμός», με συνέπεια η διασταύρωση αυτή να δημιουργεί μείγματα που ενδεχομένως να μην είναι τα αναμενόμενα. «Ένα ζευγάρι αριστερής-εθνικιστικής ταυτότητας δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Τα χαμηλά κοινωνικο-οικονομικά στρώματα και τα χαμηλά μεσαία στρώματα, στα οποία προπάντων απευθύνεται η Αριστερά, έχουν μια δυνατή αίσθηση απειλής που τα κάνει επιρρεπή σε εθνοκεντρικές αντιλήψεις».

Αντίστοιχες αποκλίσεις παρατηρούνται αναλόγως της ηλικιακής ομάδας: το ποσοστό όσων ισχυρίζονται ότι οι μετανάστες μπορούν μέσω της δουλειάς και των ταλέντων τους να ενδυναμώσουν τη χώρα φτάνει στο 22 για τις ηλικίες 18-29, στο 10% για τους 30-49 ετών, και μόλις στο 7% για τους άνω των 50. Η απόκλιση αναλόγως του μορφωτικού επιπέδου και του εισοδήματος δεν είναι εξίσου υψηλή στην Ελλάδα, ενώ σε άλλες χώρες οι διαφορές είναι χαώδεις. Σε όλες τις περιπτώσεις, πάντως, οι πιο μορφωμένοι και ευκατάστατοι εμφανίζονται πιο δεκτικοί με τα μεταναστευτικά ρεύματα.

Οι μετανάστες σήμερα κάνουν τη χώρα μας πιο δυνατή

Ποσοστό ανθρώπων που λένε ότι οι μετανάστες κάνουν τη χώρα τους πιο δυνατή χάρη στην εργασία και το ταλέντο τους, ανά δημογραφική ομάδα
		Ηλικία				Μόρφωση			Εισόδημα
	Σύνολο	18-29	30-49	50+	Διαφορά νεότερων-μεγαλύτερων	Χαμηλή	Υψηλή	Διαφορά	Χαμηλό	Υψηλό	Διαφορά
	%	%	%	%		%%			%	%
Αυστραλία	64	80	64	56	+14	55	79	+24	60	68	+8
Καναδάς	68	76	70	64	+12	57	77	+20	62	76	+14
Γαλλία	56	65	59	50	+15	43	53	+10	46	63	+17
Γερμανία	59	67	54	58	+9	53	74	+21	56	63	+7
Ελλάδα	10	22	10	7	+15	9	13	+4	8	13	+5
Ουγγαρία	5	3	6	4	+1	5	6	+1	8	4	-4
Ισραήλ	26	25	27	25	0	23	29	+6	23	28	+5
Ιταλία	12	21	12	10	+11	11	19	+8	13	14	+1
Ιαπωνία	59	67	63	54	+13	55	66	+11	56	62	+6
Μεξικό	57	69	55	48	+21	50	68	+18	57	59	+2
Ολλανδία	50	61	53	43	+18	43	61	+18	45	54	+9
Πολωνία	21	19	23	21	-2	18	32	+14	22	21	-1
Ρωσία	18	27	17	15	+12	20	18	-2	15	23	+8
Ν. Αφρική	34	40	30	30	+10	35	33	-2	35	32	-3
Ισπανία	56	64	59	50	+14	49	73	+24	51	62	+11
Σουηδία	62	65	66	59	+6	56	72	+16	63	61	-2
Ην. Βασίλειο	62	73	63	58	+15	56	79	+23	55	70	+15
ΗΠΑ	59	74	62	50	+24	53	67	+14	55	64	+9
Πηγή: Spring 2018 Global Attitudes SurveyAround the World, More Say Immigrants Are a Strength Than a Burden | Pew Research Center, Pew Research Center

Μεταξύ των νέων κάτω των 30, οι Έλληνες δηλώνουν σε ποσοστό 86% ότι επιθυμούν την απέλαση όσων εισήλθαν παράνομα στη χώρα, όταν σε καμία άλλη χώρα πλην της Ρωσίας αυτή η ηλικιακή ομάδα δεν εκφράζει αντίστοιχη θέση σε ποσοστό άνω του 67%. Προφανώς, οι άνω των 50 στη χώρα μας κατέχουν επίσης την πρώτη θέση στην αντίστοιχη ερώτηση με ποσοστό 89%.

Υποστήριξη για την απέλαση παράνομων μεταναστών

Ποσοστό όσων υποστηρίζουν την απέλαση των παράνομων μεταναστών
	ΣΥΝΟΛΟ	18-29	30-49	50+	Χάσμα μεγαλύτερων-νεότερων
	%	%	%	%
Αυστραλία	61	51	57	68	+17
Καναδάς	53	36	57	56	+20
Γαλλία	50	33	46	60	+27
Γερμανία	73	53	76	78	+25
Ελλάδα	86	85	82	89	+4
Ουγγαρία	68	63	64	72	+9
Ισραήλ	55	52	57	56	+4
Ιταλία	50	49	49	52	+3
Ιαπωνία	60	59	74	53	-6
Μεξικό	43	37	43	49	+12
Ολλανδία	72	57	75	75	+18
Πολωνία	69	67	72	67	0
Ρωσία	81	77	79	84	+7
Ν. Αφρική	62	54	65	68	+14
Ισπανία	48	43	53	45	+2
Σουηδία	73	62	75	75	+13
Ην. Βασίλειο	57	45	55	63	+18
ΗΠΑ	46	39	48	48	-9
Πηγή: Spring 2018 Global Attitudes SurveyAround the World, More Say Immigrants Are a Strength Than a Burden | Pew Research Center, Pew Research Center

Πόσο πρόθυμοι είναι οι μετανάστες να υιοθετήσουν τα έθιμα και τον τρόπο ζωής των κοινωνιών που τους υποδέχονται;

Μία από τις κρισιμότερες παραμέτρους για την ενσωμάτωση των μεταναστών είναι η προθυμία τους να υιοθετήσουν τον τρόπο ζωής των ντόπιων, αλλά και να εξοικειωθούν με τα ήθη και τα έθιμα των κοινωνιών υποδοχής. Ανεξαρτήτως του τι πραγματικά συμβαίνει, η έρευνα του Pew Research Center στις 18 χώρες κατέγραψε τις αντιλήψεις των μόνιμων κατοίκων της εκάστοτε χώρας για το ζήτημα. Κατά μέσο όρο, οι μισοί συμμετέχοντες θεωρούν ότι οι μετανάστες θέλουν να διατηρήσουν τη διαφορετικότητά τους, ενώ το 45% θεωρεί ότι είναι πρόθυμοι να υιοθετήσουν τα έθιμα και τον τρόπο ζωής της χώρας υποδοχής. Η δεύτερη τάση είναι ισχυρότερη στην Ιαπωνία, το Μεξικό, τη Νότια Αφρική, τις ΗΠΑ, και μόλις δύο ευρωπαϊκές χώρες: τη Γαλλία και τη Σουηδία. Οι υπόλοιποι θεωρούν ότι οι μετανάστες δεν επιθυμούν να ενταχθούν μέσω της υιοθέτησης τρόπου ζωής και εθίμων.

Οι μετανάστες θέλουν να υιοθετήσουν τον δικό μας τρόπο ζωής

Ποσοστό όσων υποστηρίζουν πως οι μετανάστες στη χώρα τους θελουν να υιοθετήσουν τον δικό τους τρόπο ζωής, ανά δημογραφική ομάδα
		Ηλικία				Μόρφωση			Ιδεολογία
	Σύνολο	18-29	30-49	50+	Διαφορά νεότερων-μεγαλύτερων	Χαμηλή	Υψηλή	Διαφορά	Αριστερά	Κέντρο	Δεξιά	Διαφορά αριστερών-δεξιών
	%	%	%			%	%		%	%	%
Αυστραλία	44	56	46	37	+19	38	53	+15	60	45	35	+25
Καναδάς	48	42	53	46	-4	43	51	+8	57	47	48	+9
Γαλλία	51	58	52	48	+10	47	55	+8	64	57	39	+25
Γερμανία	33	38	32	32	+6	29	44	+15	43	34	26	+17
Ελλάδα	19	28	16	18	+10	19	18	-1	20	17	18	+2
Ουγγαρία	10	9	11	10	-1	9	11	+2	28	13	7	+21
Ισραήλ	36	39	38	33	+6	35	38	+3	48	37	32	+16
Ιταλία	10	12	9	8	+4	9	14	+5	17	15	7	+10
Ιαπωνία	75	77	80	71	+6	71	80	+9	μ.δ.	μ.δ.	μ.δ.	μ.δ.
Μεξικό	57	69	57	48	+21	53	64	+11	55	58	62	+7
Ολλανδία	49	62	50	43	+19	45	55	+10	72	51	37	+35
Πολωνία	18	19	21	16	+3	17	21	+4	23	25	16	+8
Ρωσία	17	19	19	15	+4	17	17	0	μ.δ.	μ.δ.	μ.δ.	μ.δ.
Ν. Αφρική	55	60	51	54	+6	54	56	+2	μ.δ.	μ.δ.	μ.δ.	μ.δ.
Ισπανία	46	62	45	41	+21	44	52	+8	58	45	41	+17
Σουηδία	51	53	52	51	+2	45	62	+17	73	57	41	+32
Ην. Βασίλειο	43	54	30	36	+18	38	56	+18	56	44	33	+23
ΗΠΑ	54	63	54	50	+13	53	55	+2	72	61	37	+35
Πηγή: Spring 2018 Global Attitudes SurveyAround the World, More Say Immigrants Are a Strength Than a Burden | Pew Research Center, Pew Research Center

Σε αυτή την περίπτωση, οι Έλληνες είναι ελαφρώς πιο διαλλακτικοί (με την έννοια ότι δεν είναι οι πλέον ακραίοι, καθώς υπολείπονται των Ούγγρων, των Ιταλών και των Ρώσων). Μόλις ένας στους πέντε συμπατριώτες μας θεωρεί πως οι μετανάστες είναι δεκτικοί να υιοθετήσουν τον τρόπο ζωής μας, με το ποσοστό να είναι σαφώς υψηλότερο (28%) στους κάτω των 30 ετών. Ταύτιση, πάντως, καταγράφεται ανεξαρτήτως ιδεολογικού στίγματος: στις τάξεις των αριστερών ψηφοφόρων το ποσοστό όσων συμφωνούν με τη διαπίστωση φτάνει το 20%, των κεντρώων το 17% και των δεξιών το 18%. Οι αποκλίσεις αναλόγως της εκπαίδευσης και του εισοδήματος είναι αμελητέες, σε αντίθεση με άλλες χώρες, μαρτυρώντας μια ιδιότυπη εθνική ομοψυχία σε ένα τόσο ευαίσθητο ζήτημα.

Οι απόψεις για την προθυμία των μεταναστών να αναμειχθούν με τους ντόπιους διίστανται

Οι μετανάστες σήμερα θέλουν να υιοθετήσουν τα έθιμα και τον τρόπο ζωής μας Ή οι μετανάστες θέλουν να είναι διακριτοί από την κοινωνία μας
	Θέλουν να είναι διακριτοί	Θέλουν να υιοθετήσουν τα έθιμα/τρόπο ζωής
Ιαπωνία	18%	75%
Μεξικό	37%	57%
Ν. Αφρική	41%	55%
ΗΠΑ	37%	54%
Σουηδία	40%	51%
Γαλλία	44%	51%
Ολλανδία	45%	49%
Καναδάς	47%	48%
Ισπανία	50%	46%
Αυστραλία	51%	44%
Ην. Βασίλειο	46%	43%
Ισραήλ	51%	36%
Γερμανία	58%	33%
Ελλάδα	63%	19%
Πολωνία	52%	18%
Ρωσία	64%	17%
Ιταλία	61%	10%
Ουγγαρία	66%	10%
Μέσος όρος 18 χωρών	49%	45%
Πηγή: Spring 2018 Global Attitudes SurveyAround the World, More Say Immigrants Are a Strength Than a Burden | Pew Research Center, Pew Research Center

Ανησυχίες για εγκληματικότητα και τρομοκρατία

Η γενική εικόνα της έρευνας είναι πως οι πολίτες των 18 χωρών που συμμετέχουν ανησυχούν λιγότερο για την εγκληματική δράση των μεταναστών, και περισσότερο για τους κινδύνους που συνδέονται με την τρομοκρατία. Όταν καλούνται να τοποθετηθούν αναφορικά με το αν οι μετανάστες αυξάνουν τον κίνδυνο τρομοκρατίας στη χώρα τους ή όχι, οι Έλληνες διεκδικούν και πάλι την πρώτη θέση από τους Ούγγρους, καθώς δύο στους τρεις απαντούν καταφατικά, ενώ μόλις το 25% θεωρεί ότι οι μετανάστες δεν αυξάνουν τον κίνδυνο τρομοκρατικών επιθέσεων. Είναι αξιοσημείωτο ότι σε χώρες όπου έχουν καταγραφεί πολύνεκρες τρομοκρατικές επιθέσεις τα τελευταία χρόνια, τα ποσοστά είναι κατά πολύ χαμηλότερα από τα αντίστοιχα σε Ουγγαρία, Ελλάδα και Ιταλία. Στη Μ. Βρετανία π.χ. το ποσοστό όσων θεωρούν ότι οι μετανάστες αυξάνουν τον κίνδυνο τρομοκρατικών επιθέσεων φτάνει στο 43%, στην Ισπανία το 41%, και στη Γαλλία το 39%.

Η πλειοψηφία σε πολλούς ευρωπαϊκούς προορισμούς μεταναστών πιστεύει πως οι μετανάστες αυξάνουν τον κίνδυνο της τρομοκρατίας

Οι μετανάστες αυξάνουν τον κίνδυνο της τρομοκρατίας στη χώρα μας Ή οι μετανάστες δεν αυξάνουν τον κίνδυνο της τρομοκρατίας στη χώρα μας
	Αυξάνουν τον κίνδυνο	Δεν αυξάνουν τον κίνδυνο
Μεξικό	27%	65%
Ν. Αφρική	32%	62%
Καναδάς	35%	61%
Ιαπωνία	33%	60%
Γαλλία	39%	59%
ΗΠΑ	39%	56%
Ισπανία	41%	55%
Ην. Βασίλειο	43%	50%
Αυστραλία	48%	49%
Ισραήλ	39%	48%
Ολλανδία	55%	41%
Γερμανία	58%	38%
Σουηδία	60%	37%
Πολωνία	52%	28%
Ελλάδα	65%	25%
Ρωσία	59%	21%
Ουγγαρία	66%	19%
Ιταλία	60%	16%
Μέσος όρος 18 χωρών	46%	48%
Πηγή: Spring 2018 Global Attitudes SurveyAround the World, More Say Immigrants Are a Strength Than a Burden | Pew Research Center, Pew Research Center

Ξενοφοβικοί εμφανίζονται οι Έλληνες και όταν καλούνται να απαντήσουν για το αν θεωρούν ότι οι μετανάστες είναι πιθανότερο να διαπράξουν έγκλημα σε σύγκριση με άλλες ομάδες πληθυσμού. Σχεδόν έξι στους δέκα συμπατριώτες μας θεωρούν ότι οι μετανάστες ευθύνονται για περισσότερα εγκλήματα. Το ποσοστό είναι το υψηλότερο μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών και το δεύτερο υψηλότερο μεταξύ του συνόλου (πίσω μόνο από τη Ν. Αφρική). Όσοι απαντούν ότι οι μετανάστες δεν μπορούν να κατηγορηθούν περισσότερο από άλλες ομάδες για εγκληματικές πράξεις φτάνουν στο 29%, δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό πίσω από την Ιταλία, ενώ στο άλλο άκρο βρίσκεται ο Καναδάς με 80%, οι ΗΠΑ με 77% και η Γαλλία με 76%. Κι εδώ το γενικό συμπέρασμα είναι ότι στις χώρες όπου οι περισσότεροι αντιμετωπίζουν τους μετανάστες ως δύναμη, η πλειοψηφία δεν συνδέει τους μετανάστες με υψηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας. Μοναδικές εξαιρέσεις οι Γερμανοί και οι Σουηδοί, οι οποίοι αναγνωρίζουν μεν την αξία των μεταναστευτικών ροών για την ενδυνάμωση των χωρών τους, τους αποδίδουν δε μεγαλύτερη ευθύνη από άλλες ομάδες όσον αφορά την εγκληματικότητα.

Σε πολλές χώρες, οι μισοί ή περισσότεροι λένε πως δεν φταίνε περισσότερο οι μετανάστες για την εγκληματικότητα

Στη χώρα μας σήμερα οι μετανάστες φταίνε περισσότερο από άλλες ομάδες για την εγκληματικότητα Ή δεν φταίνε περισσότερο από άλλες ομάδες
	Φταίνε περισσότερο από άλλους	Δεν φταίνε περισσότερο από άλλους
Καναδάς	17%	80%
ΗΠΑ	19%	77%
Γαλλία	22%	76%
Ην. Βασίλειο	22%	74%
Ισπανία	29%	68%
Αυστραλία	29%	67%
Μεξικό	33%	60%
Ολλανδία	42%	53%
Ιαπωνία	40%	52%
Ισραήλ	41%	48%
Ουγγαρία	33%	45%
Πολωνία	23%	44%
Γερμανία	52%	44%
Ρωσία	44%	34%
Ν. Αφρική	61%	33%
Σουηδία	55%	29%
Ελλάδα	59%	29%
Ιταλία	44%	27%
Μέσος όρος 18 χωρών	37%	50%
Πηγή: Spring 2018 Global Attitudes SurveyAround the World, More Say Immigrants Are a Strength Than a Burden | Pew Research Center, Pew Research Center

Αναζητώντας τις μελλοντικές προοπτικές, ζητούμε από τη Βασιλική Γεωργιάδου να εκτιμήσει την εξέλιξη του φαινομένου στη χώρα μας. «Δεν μπορούμε να κάνουμε προβλέψεις, αλλά η πραγματικότητα φανερώνει μια πύκνωση των ξενοφοβικών περιστατικών και μια κατάσταση ευρύτερης “βιαιοποίησης” να βρίσκεται σε εξέλιξη».

Η βιαιοποίηση (violization) σύμφωνα με τον Νορβηγό πολιτικό επιστήμονα Έσπεν Μπαρτ ΈιντεEspen Barth Eide | twitter, είναι μια διαδικασία κατά την οποία πολιτικά ζητήματα γίνονται διαχειρίσιμα με τρόπο συγκρουσιακό και ευθέως επιθετικό.

Η αυξητική τροχιά των περιστατικών ρατσιστική βίας καταγράφεται στις εκθέσεις του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής ΒίαςRVRN | Ετήσιες εκθέσεις(RVRN). «Πλέον στην Ελλάδα καταγράφονται συστηματικά εκατοντάδες βίαια περιστατικά ρατσιστικής βίας» επισημαίνει και η κ. Γεωργιάδου. «Πρόκειται για δεδομένα ανησυχητικά και χρειάζεται προσπάθεια σε πολλά επίπεδα: media, εκπαίδευση, δικαιοσύνη, προκειμένου να υπάρξει αντιμετώπιση. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, δεν είμαστε κοντά στον κατευνασμό τους αλλά σε μια φάση έξαρσης της “βιαιοποίησης”, αν τουλάχιστον λάβουμε υπόψη την όλη κινητοποίηση που έγινε με αφορμή το ζήτημα της Συμφωνίας των Πρεσπών».