Ενάμιση χρόνο μετά τη δολοφονία της δημοσιογράφου Δάφνης Καρουάνα Γκαλίθια, η οποία ερευνούσε τα Panama Papers και άλλες υποθέσεις διαφθοράς στη Μάλτα (από τις τράπεζες που διευκολύνουν τη νομιμοποίηση εσόδων μέχρι συνδέσεις της διαδικτυακής βιομηχανίας τυχερών παιχνιδιών της Μάλτας και της μαφίας), ο γιος της, Άντριου Καρουάνα Γκαλίθια, μιλάει στην «Εφ.Συν.» για τη δολοφονία της μητέρας του που παραμένει μυστήριο.
Ο ίδιος περιγράφει τον αγώνα που κάνει η οικογένειά του για την απονομή της δικαιοσύνης, τονίζοντας ότι, παρά το γεγονός ότι έχουν γίνει τρεις συλλήψεις για το στυγερό έγκλημα, οι
«εγκέφαλοι» δεν έχουν οδηγηθεί στη δικαιοσύνη. Ακόμα, επισημαίνει ότι ο πρωθυπουργός της Μάλτας δεν έχει τηρήσει την υπόσχεσή του σχετικά με τη διεξαγωγή δημόσιας έρευνας για τη δολοφονία.
«εγκέφαλοι» δεν έχουν οδηγηθεί στη δικαιοσύνη. Ακόμα, επισημαίνει ότι ο πρωθυπουργός της Μάλτας δεν έχει τηρήσει την υπόσχεσή του σχετικά με τη διεξαγωγή δημόσιας έρευνας για τη δολοφονία.
Ο Άντριου Καρουάνα Γκαλίθια περιγράφει το δυναμικό χαρακτήρα της μητέρας του και τη μεταξύ τους σχέση, υπογραμμίζοντας ότι πρόκειται για ένα έγκλημα εναντίον όλων, στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο. Είναι ένα έγκλημα κατά των ευρωπαϊκών αξιών που η μητέρα του, όπως εξηγεί στην «Εφ.Συν.», πάλεψε τόσο σκληρά για να τις στηρίξει.
Άντριου Καρουάνα Γκαλίθια
● Ήταν η Δάφνη Καρουάνα Γκαλίθια μια «One woman WikiLeaks»;
Έτσι την χαρακτήρισε το περιοδικό Politico όταν την συμπεριέλαβε, το 2017, στη λίστα των 28 προσωπικοτήτων που διαμορφώνουν και ταρακουνούν την Ευρώπη. Είναι μια δίκαιη περιγραφή για τον τρόπο με τον οποίο μια ανεξάρτητη δημοσιογράφος έκανε μια ολόκληρη κυβέρνηση να λογοδοτεί, αποκαλύπτοντας, παράλληλα, τον πυρήνα της διαφθοράς. Ήταν συνήθως πρώτη στις αποκλειστικότητες με σημαντικά πρωτοσέλιδα στο ενεργητικό της. Όλοι την εμπιστευόταν επειδή ήξεραν ότι πάντα προστατεύει τις πηγές της. Το μέγεθος των αποκαλύψεών της ήταν πραγματικά συγκλονιστικό. Και εξακολουθεί να είναι. Η επιρροή της είναι αδιαμφισβήτητη. Ακόμη και οι επικριτές της το αναγνωρίζουν.
Η προσωπική της ιστοσελίδα είχε συχνά περισσότερους επισκέπτες από ό,τι όλες οι ανεξάρτητες εφημερίδες της Μάλτας συνολικά. Την ημέρα που ανακοινώθηκαν τα αποτέλεσμα των τελευταίων εθνικών εκλογών, η ιστοσελίδα της είχε πάνω από ένα εκατομμύριο επισκέψεις. Ο κόσμος επισκεπτόταν την ιστοσελίδα της για να νιώσει φυσιολογικός μέσα σε μια θάλασσα παραφροσύνης, όπως έλεγε η ίδια. Πολλοί μου λένε ότι εξακολουθούν να την επισκέπτονται και να διαβάζουν τα άρθρα της για να καταλάβουν τι συμβαίνει γύρω τους.
● Πώς θα περιγράφατε τη μητέρα σας κ. Γκαλίθια;
Αγαπούσε το σπίτι και τον κήπο μας. Ήταν ένα καταφύγιο γι αυτήν. Όσο άσχημα πήγαιναν τα πράγματα έξω από το σπίτι, τόσο όμορφος ήταν ο κήπος και το σπίτι των γονιών της, όπου μεγάλωσε. Το σαββατοκύριακο, πριν δολοφονηθεί, βρισκόμασταν στο σπίτι που είχα αγοράσει μαζί με τη γυναίκα μου. Ήταν εκεί και η μητέρα μου με τον αδερφό μου και με βοηθούσε να ξύσω τους τοίχους, που θα τους βάφαμε στη συνέχεια. Την κοίταξα, ήταν μέσα στη σκόνη με μια σπάτουλα στο χέρι, και συνειδητοποίησα πως η μητέρα μου ήταν δύο άνθρωποι: η μητέρα που είχε απεριόριστο χρόνο για τις πιο ασήμαντες δουλειές και η δημοσιογράφος που είχε ξεμπροστιάσει το διεφθαρμένο κράτος της Μάλτας. Δύο ημέρες αργότερα δολοφονήθηκε.
● Ενάμιση χρόνο μετά τη δολοφονία της μητέρα σας, ακόμα δεν έχει βρεθεί ποιος ήταν πίσω από τη δολοφονία της. Εκτιμάτε ότι θα απονεμηθεί δικαιοσύνη για τη Δάφνη Καρουάνα Γκαλίθια;
Η δικαιοσύνη για τη δολοφονία της μητέρας μου θα απονεμηθεί όταν διωχθούν και τιμωρηθούν τόσο εκείνοι που στρατολόγησαν τους δράστες όσο και αυτοί ποου τους προστάτευσαν. Μέχρι στιγμής, μόνο τρεις έχουν χαρακτηριστεί ως ύποπτοι δράστες του εγκλήματος.
Οι εντολοδόχοι και οι μεσάζοντες δεν έχουν βρεθεί ακόμα. Υπάρχει συνολική ατιμωρησία για τη δολοφονία της μητέρας μου διότι απονομή της δικαιοσύνης για τη μητέρα μου σημαίνει ταυτόχρονα και δικαιοσύνη για την εγκληματικότητα και τη διαφθορά που αυτή εξέθεσε.
Αλλά ακόμη και ως προς αυτό υπάρχει συνολική ατιμωρησία. Κατονόμαζε τους υπεύθυνους εγκληματικών πράξεων δίνοντας στη δημοσιότητα αδιάσειστα στοιχεία και δημοσίευε το ένα ρεπορτάζ μετά το άλλο, αλλά κανείς δεν διώχθηκε ποτέ, κανείς δεν παραιτήθηκε ποτέ και κανείς δεν εγκατέλειψε δημόσιο αξίωμα.
● Πολλά τα ερωτήματα που έχουν τεθεί. Ωστόσο, λίγες απαντήσεις έχουν δοθεί μέχρι στιγμής. Συνεχίζετε να αναζητείτε την αλήθεια;
Η οικογένειά μου υπέβαλε επίσημο αίτημα στην κυβέρνηση της Μάλτας για τη διεξαγωγή ανεξάρτητης και αμερόληπτης δημόσιας έρευνας σχετικά με το εάν θα μπορούσε να είχε αποτραπεί η δολοφονία της μητέρας μου.
Είναι η μόνη διαδικασία που μπορεί να αναδείξει τις θεσμικές αδυναμίες της πολιτείας και ο μόνος τρόπος για τη Μάλτα να αντλήσει διδάγματα σχετικά με τον τρόπο προστασίας των δημοσιογράφων και την πρόληψη μελλοντικών δολοφονιών. Ωστόσο, θα περίμενε κανείς ότι ένα κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Μάλτα, θα αναλάμβανε αυτήν την πρωτοβουλία με σκοπό την προστασία της ατομικής ζωής και τη διασφάλιση της δημοκρατίας, χωρίς να χρειαστεί η δική μας παρέμβαση.
Οι δικηγόροι της οικογένειάς μας, οι οποίοι εξειδικεύονται σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μας έχουν επισημάνει ότι μια δημόσια έρευνα αποτελεί κρατική υποχρέωση βάσει του άρθρου 2 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, σύμβαση η οποία προστατεύει το δικαίωμα στη ζωή. Η Μάλτα έχει υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ενώ η νομοθεσία για τη διεξαγωγή δημόσιας έρευνας, συμπεριλαμβανομένων και ειδικών νόμων για τη διεξαγωγή της (Inquiries Act), βρίσκονται εδώ και καιρό σε ισχύ.
Ωστόσο, η διεξαγωγή της εν λόγω έρευνας ανήκει στη δικαιοδοσία του πρωθυπουργού. Παρά τις πολλαπλές προσκλήσεις από διεθνείς οργανισμούς που μάχονται για την ελευθερία του Τύπου και την ελευθερία του λόγου, από ΜΚΟ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, γνωστούς συγγραφείς, κυβερνήσεις, και παρά την εισήγηση της «Επιτροπής της Βενετίας» του Συμβουλίου της Ευρώπης, ο πρωθυπουργός της Μάλτας αρνείται να προβεί σε δημόσια έρευνα.
● Σας δημιούργησε δυσκολίες το επάγγελμα της μητέρα σας; Τι είδους πιέσεις δεχόταν;
Η μητέρα μου ποτέ δεν παραπονέθηκε ούτε μας έκανε να νιώθουμε φοβισμένοι. Δημιουργούσε μια αίσθηση ομαλότητας γύρω από την οικογενειακή μας ζωή. Θυμάμαι όταν, μια μέρα, γυρίσαμε σπίτι από το σχολείο και διαπιστώσαμε ότι ο σκύλος μας κειτόταν σκοτωμένος με το λαιμό ξεσχισμένο μπροστά στην πόρτα μας, όπου τον είχε αφήσει ο δολοφόνος. Η μητέρα μας είπε, "μάλλον του έδωσαν ποντικοφάρμακο", μας πήρε μέσα και, ως συνήθως, ετοίμασε το γεύμα. Όταν, κάποτε, η πόρτα της κεντρικής εισόδου του σπιτιού μας πήρε φωτιά, μας είπε ότι είχε ξεχάσει κάποια κεριά αναμμένα. Μερικά χρόνια αργότερα, το σπίτι μας τυλίχθηκε ξανά στις φλόγες, αυτή τη φορά με στόχο να πεθάνουμε όλοι, ενώ κοιμόμασταν.
Μεγαλώσαμε πιστεύοντας ότι αυτή η πίεση που δεχόταν η μητέρα μου είναι φυσιολογική, αλλά τελικά δεν ήταν καθόλου φυσιολογική. Δολοφονήθηκε επειδή έκανε απλά τη δουλειά της. Η πίεση κλιμακώθηκε τα τελευταία χρόνια, ειδικά όταν άρχισε να αποκαλύπτει τη διαφθορά πολιτικών προσώπων που συμμετείχαν στην κυβέρνηση. Ωστόσο, τίποτα δεν μπορούσε να την σταματήσει. Στο τέλος, χρειάστηκε μια βόμβα, δηλαδή μια δολοφονία που ταιριάζει με την κλίμακα των εγκλημάτων που αποκάλυψε.
● Ποιος υποψιάζεστε ότι ήταν ο ιθύνων νους της δολοφονίας της μητέρας σας;
Τρεις ύποπτοι έχουν κατηγορηθεί. Μόλις εντοπίστηκαν, ξέραμε κιόλας ότι δεν είχαν ενεργήσει μόνοι τους. Δεν είναι άνθρωποι για τους οποίους η μητέρα μου έκανε κάποια αποκάλυψη. Δεν γνωρίζω ποιος είναι πίσω από τη δολοφονία, αλλά είναι προφανές ότι η δολοφονία της είναι συνδεδεμένη με τις αποκαλύψεις της. Είναι απίθανο η δολοφονία της μητέρας μου να ενορχηστρώθηκε από κάποιον χωρίς ποινικό παρελθόν. Είναι πιθανό να έχουν ενεργήσει με παρόμοιο τρόπο και στο παρελθόν, μένοντας ατιμώρητοι λόγω θεσμικής αδράνειας. Έτσι, ένιωσαν σίγουροι ότι δεν θα βρεθούν ενώπιον της Δικαιοσύνης και για τη δολοφονία της μητέρας μου. Ωστόσο, η μητέρα μου αποκάλυψε τη διαφθορά και το έγκλημα σε τέτοια κλίμακα που δεν δικαιολογείται θεσμική αδιαφορία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η διεξαγωγή μιας δημόσιας έρευνας είναι τόσο σημαντική για τη λειτουργία της Δικαιοσύνης. Είναι ο μόνος τρόπος για να αποκλείσω τη συνενοχή της Πολιτείας στη δολοφονία της.
● Επτά δημοσιογράφοι σκοτώθηκαν στην Ευρώπη από τις αρχές του 2017. Η ατιμωρησία των δολοφόνων τους ενθαρρύνει τη λογοκρισία των ερευνητών - δημοσιογράφων. Ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν, κατά τη γνώμη σας, για την υπεράσπιση της δημοσιογραφικής έρευνας και όλων όσοι καταπολεμούν τη διαφθορά;
Η ατιμωρησία των δολοφόνων αναμφισβήτητα ενθαρρύνει τη διαιώνιση της υπάρχουσας κατάστασης. Η δολοφονία της μητέρας μου δεν ήρθε από το πουθενά. Ήταν το φυσικό αποτέλεσμα μιας επιδεινούμενης κατάστασης, κατά την οποία οι διεφθαρμένοι δεν λογοδοτούν στη Δικαιοσύνη και οι θεσμοί παραλύουν. Έτσι, οι ακτιβιστές, αλλά και η κοινωνία στο σύνολό της, εκφοβίζονται και υπονομεύονται. Πρέπει να υπάρχουν συνέπειες για τις δολοφονίες δημοσιογράφων. Να μην υπάρχει ατιμωρησία. Η Μάλτα έχει πάρει πολλά μαθήματα για το πώς μπορεί να τους προστατεύει. Γι αυτό το λόγο, επιμένω πως πρέπει να διεξαχθεί δημόσια έρευνα σχετικά με τις συνθήκες της δολοφονίας της μητέρας μου.
● Έχει προχωρήσει η κυβέρνηση της Μάλτας στις απαραίτητες ενέργειες ώστε να συμβάλει στη διαλεύκανση της υπόθεσης ή έχει επιδείξει έλλειψη βούλησης;
Η διαλεύκανση της υπόθεσης εναπόκειται στις Αρχές. Ωστόσο, η κυβέρνηση οφείλει να μην παρέμβει στο έργο τους. Η μητέρα μου έγραφε κυρίως για εκείνους η οποίοι κατέχουν δημόσιο αξίωμα, ωστόσο κανείς δεν παραιτήθηκε ούτε αναγκάστηκε να αφήσει τη θέση του. Αυτό καθιστά δυσκολότερο το έργο των Αρχών. Δεν γνωρίζουμε αν κάποιος για τον οποίο έγραψε η μητέρα μου έχει υποβληθεί σε επίσημη έρευνα, είτε για τις αποκαλύψεις της είτε για την υπόθεση της δολοφονίας της. Αυτό που οφείλει να κάνει η κυβέρνηση είναι να διεξαγάγει μια ανεξάρτητη και αμερόληπτη δημόσια έρευνα σχετικά με τις συνθήκες της δολοφονίας της. Η δικαιοδοσία για τη διεξαγωγή της εν λόγω έρευνας ανήκει στον πρωθυπουργό. Ωστόσο, δεν το έχει πράξει, παρά την υπόσχεσή του, εδώ και 17 μήνες, ότι θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια. Οι λόγοι της καθυστέρησης που επικαλείται δεν έχουν καμία απολύτως βάση. Το να αρνείται στην οικογένειά μου το δικαίωμα διεξαγωγής δημόσιας έρευνας επιδεινώνει την κατάσταση.
● Πώς θα περιγράφατε την κατάσταση στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης στη Μάλτα;
Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη για τους ερευνητές δημοσιογράφους. Ζουν και εργάζονται σε μια χώρα όπου μία δημοσιογράφος δολοφονήθηκε και κανείς δεν έχει οδηγηθεί στη δικαιοσύνη για το έγκλημα αυτό ή τα εγκλήματα που σχετίζονται με τη διαφθορά που αποκάλυψε η μητέρα μου. Αυτό έχει αντίκτυπο στη δημοκρατική ζωή της χώρας. Χωρίς την ελευθεροτυπία, η επιρροή των δημοσιογράφων περιορίζεται, ιδίως όταν δεν υπάρχουν ποινικές κυρώσεις για πρόσωπα που έχουν συνδέσει το όνομά τους με φαινόμενα διαφθοράς. Αυτό έχει σοβαρό αντίκτυπο στη δημοκρατική ζωή του τόπου. Χωρίς ελεύθερη δημοσιογραφία, δεν υπάρχει δημοκρατία.
● Το «Daphne Project» ήταν ορόσημο για τον αγώνα υπεράσπισης της ελευθερίας του Τύπου. Ποιο ήταν το σημαντικότερο επίτευγμα της έρευνας;
Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την προστασία των δημοσιογράφων είναι η επιβολή του νόμου. Αυτό που έκανε το «Daphne Project» ήταν να αναδείξει ότι η δολοφονία ενός δημοσιογράφου έχει κόστος. Δεν μπορείτε, κύριοι, να θάψετε τις αποκαλύψεις επειδή δολοφονήσατε μία δημοσιογράφο. Στην έρευνα έλαβαν μέρος 45 δημοσιογράφοι από 15 χώρες. Το μήνυμα είναι σαφές: η δολοφονία ενός δημοσιογράφου έχει τίμημα.
● Είστε αισιόδοξος; Πιστεύετε ότι η μαφία της Μάλτας θα λογοδοτήσει στη Δικαιοσύνη;
Τα θεσμικά όργανα της Μάλτας πρέπει να λειτουργούν με πλήρη ανεξαρτησία και αμεροληψία. Η Ευρώπη χρειάζεται τα κατάλληλα όργανα προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Δυστυχώς, όμως, έχουμε ακόμα μεγάλη απόσταση να διανύσουμε. Θυμάμαι κάτι που έγραψε η μητέρα μου, δύο ημέρες μετά τις τελευταίες εθνικές εκλογές στη Μάλτα: «Όταν σας χλευάζουν ή σας επικρίνουν επειδή δεν πηγαίνετε με τα νερά τους, να θυμάστε πάντα ότι εσείς είστε στη σωστή πλευρά και όχι αυτοί».
● Πώς θα θέλατε να θυμούνται τη μάχη που δίνετε για να απονεμηθεί δικαιοσύνη;
Θα ήθελα όλοι να αναγνωρίσουν τον αγώνα για δικαιοσύνη ως δικό τους, διότι δεν αφορά μόνο την οικογένειά μου. Η δολοφονία της μητέρας μου είναι ένα έγκλημα εναντίον όλων μας, στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο. Είναι ένα έγκλημα κατά των ευρωπαϊκών αξιών που η μητέρα μου πάλεψε τόσο σκληρά για να τις στηρίξει.
● Ποιο μήνυμα θα θέλατε να στείλετε στους αναγνώστες μας;
Θα ήθελα να πω στους αναγνώστες σας ότι η Ευρώπη χρειάζεται διακρατικές δομές για την καταπολέμηση του διεθνούς εγκλήματος και αποτελεσματικούς μηχανισμούς για την προστασία των δημοσιογράφων. Αυτό πρέπει να έχουμε κατά νου εν όψει των επικείμενων ευρωεκλογών, καθώς και κατά το διορισμό αξιωματούχων και ηγετών σε κορυφαίες θέσεις στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα.
